W Warszawie rozpoczęły się badania stacji WKD Śródmieście, mające pomóc w ulepszaniu metod konserwacji powojennego europejskiego budownictwa. Uczestnicy projektu chcą też promować wiedzę na temat tych konstrukcji, które określają, jako „perełki powojennego modernizmu”.
Badania prowadzone są w ramach projektu badawczego InnovaConcrete, realizowanego w ramach programu Horyzont 2020 przez międzynarodowe konsorcjum, w skład którego wchodzi 29 instytucji z 11 krajów, w tym historycy sztuki z Uniwersytetu Łódzkiego. Wartość projektu wynosi 6,8 mln euro.
Today our partner @INESIngenieros has started the sampling task at the Warszawa Śródmieście WKD in #Warsaw. Stay tuned for more information! #architecture #engineering #InnovaConcrete #CulturalHeritage #H2020 pic.twitter.com/AXg2C6Yrtm
— InnovaConcrete (@InnovaConcrete) 26 lipca 2018
Wypracować metody konserwacji
Celem projektu InnovaConcrete jest ulepszenie metod konserwacji samych budynków, jak również zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej powojennej – betonowej i żelbetowej – architektury europejskiej. Uczestnicy projektu będą badać wybrane konstrukcje oraz wypracowywać techniczne metody ich konserwacji, jak również analizować społeczną i ideologiczną rolę odgrywaną przez poszczególne obiekty.
Pod koniec lipca pracownicy hiszpańskiej firmy INES Ingenieros, wspierani przez badaczy z Uniwersytetu Łódzkiego, rozpoczęli pobieranie próbek na jednej ze stacji Warszawskiej Kolei Średnicowej – WKD Warszawa Śródmieście. Otwarta w 1963 roku betonowa konstrukcja zaprojektowana została przez znanych polskich architektów, Arseniusza Romanowicza oraz Piotra Szymaniaka.
– WKD Śródmieście jest reprezentantem większej całości, na którą składają się stacje kolei średnicowej w Warszawie – tłumaczy dr inż. Błażej Ciarkowski z Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego. Inne charakterystyczne stacje stworzone w ramach tej koncepcji to m.in. Warszawa Ochota czy Warszawa Powiśle.
Unikalny obiekt
Jak podkreśla, stacja WKD Śródmieście stanowi przykład unikalnego okresu w historii polskiej architektury. – Obiekt ten powstał na początku lat 60. – natomiast jego koncepcje były tworzone już w połowie lat 50. Jest to więc punkt przełomu: kończy się stalinizm, a polska architektura bardzo mocnym gestem wchodzi ponownie w modernizm, dzięki czemu powstaje coś unikatowego – opowiada ekspert.
– Sama stacja WKD Śródmieście ma też bardzo wyjątkowy, niespotykany kształt – dodaje dr Ciarkowski. – Jeśli jeszcze spojrzymy na możliwości techniczne – choćby sam fakt, że ktoś wymodelował taką geometrię bez użycia technik komputerowych – to mamy tutaj świetny przykład geniuszu architektów i inżynierów, którzy to skonstruowali – stwierdza badacz.
Po pobraniu próbek badacze będą analizować stopień zniszczenia konstrukcji oraz potencjalnych zagrożeń – co ma pozwolić na opracowanie lepszych technologii ochrony i zabezpieczania przed zniszczeniem zarówno stacji WKD Śródmieście, jak i podobnych żelbetowych konstrukcji pozostałych stacji kolei średnicowej.
Perła modernizmu
– Właściciel stacji kolei średnicowej – czyli PKP – jest w pełni świadom tego, że ma w posiadaniu perły powojennego modernizmu – podkreśla dr Ciarkowski.
Przyznaje jednak równocześnie, że obiekty te nie funkcjonują w świadomości mieszkańców Warszawy, jako coś specjalnego. – Jest to problem otoczenia, w jakim się znajdują – tłumaczy. – W ramach projektu przeprowadziliśmy ankiety dotyczące tego, jak otoczenie wpływa na odbiór obiektu. Wstępne wyniki są niestety dość przygnębiające: niska jakość otoczenia kompletnie zagłusza tę interesującą architekturę. W chaosie przestrzennym budynek ten nie jest zauważany – stwierdza badacz.
Dlatego też, jak podkreśla, ważną częścią projektu InnovaConcrete jest popularyzacja wiedzy na temat powojennych konstrukcji. – Chcielibyśmy, aby przeciętny przechodzień uświadomił sobie, że patrzy na coś, co posiada swoją historyczną i artystyczną wartość – i że warto jednak ten kawałek żelbetu przy ulicy docenić – podsumowuje dr Ciarkowski.
