Bohdan Butenko (1931-2019) tworzył ilustracje książkowe, okładki, komiksy, scenografie teatralne, projekty lalek, plakaty filmowe oraz wiele innych przedmiotów, na których odcisnął swoją charakterystyczną kreskę i często podpis „pinxit” — „Butenko pinxit”.

— Wystawa została pomyślana jako familijna — adresowana do rodziców i dzieci. Z bogatej, trwającej blisko siedem dekad pracy twórczej tego wybitnego artysty wybraliśmy 450 prac. Pokazujemy zarówno te znane i lubiane, jak i dzieła, które nigdy wcześniej nie były prezentowane publiczności —  powiedział Paweł Płoski, dyrektor Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego.

Ponieważ prac jest tak wiele, zostały zaplanowane dwie odsłony ekspozycji: od końca czerwca do września i od września niemal do końca października.

— Liczymy na to, że publiczność, która odwiedzi nas latem, powróci na drugą część wystawy — dodał Płoski.

Dwie części ekspozycji

Podstawową część wystawy —  w sali głównej — stanowi wybór żartów rysunkowych i krótkich humorystycznych form komiksowych, w tym oryginalnych plansz z przygodami Gapiszona. Ponadto —  w dolnej sali —  prezentowane są archiwalia.

— Pomysł, aby połączyć twórczość satyryczną, tę znaną z „Przekroju” i „Szpilek” z rysunkami dla dzieci, powstał wówczas gdy na zaproszenie Moniki Grochowskiej, córki artysty, odwiedziliśmy z kuratorem Michałem Rzecznikiem archiwum Butenki. Zobaczyliśmy obok rysunków humorystycznych stertę prac dla dzieci —  mówił Paweł Płoski — Zdecydowaliśmy, aby te dwa obszary twórczości pokazać równolegle — dodał.

Zgodnie z aranżacją scenograficzną wystawy prace Butenki eksponowane są w dwóch pasmach. Na wysokości wzroku dorosłych rysunki satyryczne i żarty rysunkowe, niżej na wysokości wzroku dzieci prace dla najmłodszych.

W drugiej części ekspozycji —  w dolnej sali —  znalazły się prace z archiwów rodzinnych autora: projekty niewydanych książek i książek przygotowanych dla zagranicznych wydawców, niepublikowane ilustracje i kolaże, plansze telewizyjne, klisze animacyjne, abstrakcyjne grafiki, a także pejzaże z podróży do bardzo lubianej przez artystę Grecji.

— Archiwum Bohdana Butenki to skarb — ocenił Paweł Płoski — To ogromny zbiór dzieł niezwykle pracowitego twórcy, zbiór różnorodny, a jednocześnie ukazujący jedyną w swoim rodzaju kreskę, wrażliwość wyobraźni i rozpoznawalny od razu styl artysty. Pośród prac niepublikowanych zwróciliśmy uwagę na m.in. projekt ilustracji do „Lokomotywy” Juliana Tuwima. To niezwykle nowoczesne, wyprzedzające swój czas rysunki, a przecież powstały kilkadziesiąt lat temu. Gdyby ilustracje te zostały zrealizowane, mogłyby istotnie wpłynąć na sposób myślenia o ilustracji książkowej —  podkreślił.

Tytan pracy i perfekcjonista

Kurator wystawy Michał Rzecznik, nazwał artystę tytanem pracy i perfekcjonistą.

— Zaprojektował i zilustrował kilkaset książek, współpracował z czołowymi polskimi czasopismami, był autorem scenografii teatralnych i telewizyjnych. Zajął też poczesne miejsce w panteonie polskiego komiksu. Od połowy lat 60. stworzył tysiące krótkich i dłuższych historii obrazkowych dla dzieci, powołując do życia takich bohaterów jak Gucio i Cezar czy Kwapiszon. Na wystawie będzie można zobaczyć blisko 150 oryginałów historyjek z przygodami Gapiszona, dopełnionych wyborem żartów rysunkowych dla najmłodszych —  przypomniał.

Tym, co łączy rysunki Butenki to — zdaniem Pawła Płoskiego —  rozmaite odcienie humoru, delikatna ironia, umiejętność „gry” z dawnymi stylami, oryginalne przywoływanie żartów sprzed lat, slapstiki, a zarazem współczesna wrażliwość.

— Uroczym, choć ciętym humorem, zachwycił też zagranicznych odbiorców —  dodał Michał Rzecznik.

Ocenzurowany artysta?

W Muzeum Karykatury po raz pierwszy pokazany będzie szeroki wybór prac humorystycznych Bohdana Butenki publikowanych między innymi w Wielkiej Brytanii, Francji, Grecji, Danii i Szwecji.

— I Butence przytrafiła się ingerencja cenzury —  powiedział Płoski — Otóż rysunek Gapiszona stojącego w kolejce przed sklepem i później sypiącego ziarenka karnie ustawionym w kolejce ptakom, został „zdjęty” przez cenzurę z magazynu dla najmłodszych, z „Misia” — wyjasnił.

Wystawa „Butenko dla małych i dużych”, będzie dostępna dla publiczności w Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego od 30 czerwca do 29 października. Wernisaż —  29 czerwca. 

Czytaj też: Ogólnopolskie Spotkania Filmowe Kameralne Lato w lipcu w Radomiu