W gali uczestniczyli m.in. prezes IPN dr Karol Nawrocki, wiceminister kultury Jarosław Sellin, marszałek senior Antoni Macierewicz oraz ambasador RP we Włoszech Anna Maria Anders, a także pułkownik Stanisława Kociełowicz "Iskierka".

- Jeden z Ojców Niepodległości Polski, napisał, że naród bez pamięci, nie jest narodem – jest zbiorowiskiem ludzi zamieszkujących dane terytorium. Z całą pewnością narodowa pamięć, historia, wspólne przeżywanie naszej przeszłości – obok naszego pięknego języka ojczystego, dziedzictwa kulturowego – jest tym, co decyduje o naszej narodowej tożsamości. Jest tym, co decyduje o tym, że jesteśmy jednym, dumnym, wspaniałym polskim narodem - powiedział podczas gali prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki.

Zaznaczył także, że gala jest również okazją do posumowania pierwszego Kongresu Pamięci Narodowej przygotowanego przez Instytutu Pamięci Narodowej. "Z całą pewnością było to wydarzenie przełomowe w co najmniej kilku wymiarach. Chciałbym przede wszystkim podkreślić, że przez te trzy dni uzmysłowiliśmy i udowodniliśmy sobie, że wciąż jako naród mamy głęboką zdolność transferu wiedzy historycznej" – wskazał. "Już dzisiaj wiemy, że w ciągu trzech dni Kongresu odwiedziło nas 13 tys. osób, a pośród nich było 7 tys. osób, co jest najlepszym dowodem na to, że historia wciąż dla naszego narodu jest bardzo ważna" – dodał.

List od premiera

Wiceminister kultury Jarosław Sellin odczytał również list premiera Matusza Morawieckiego skierowany do uczestników gali.

- W ciągu ponad dwudziestu lat nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej uhonorowano wiele osób, instytucji i organizacji społecznych podejmujących różne działania – działania często bezkompromisowe, odważne. Działania zawsze oparte na pełnej zaangażowania pracy na rzecz zachowania zbiorowej pamięci w kształcie wiernym historycznej prawdzie – zaznaczył premier.

Szef polskiego rządu zaznaczył, że "pamięć formuje naszą tożsamość oraz wartości, którymi kierujemy się w naszym postępowaniu, kształtując tym samym naszą przyszłość". - Kustosz Pamięci Narodowej to strażnik pamięci zbiorowej, a zatem strażnik tego, co dla trwania wspólnoty narodowej fundamentalne. To strażnik opartego na historii, więc dla wspólnoty, szczególnego etosu. Strażnik ciągłości pamięci, dzięki której czerpiąc z doświadczeń i dokonań przeszłości, możemy – świadomi własnego dziedzictwa i tożsamości odważnie spoglądać w przyszłość – podkreślił Mateusz Morawiecki.

Laureaci nagrody

Laureatami Nagrody "Kustosz Pamięci Narodowej" w 2023 r. zostali autor i producent filmów dokumentalnych Arkadiusz Gołębiewski, a także ks. infułat Jan Sikorski – kapłan archidiecezji warszawskiej, doktor teologii, pierwszy naczelny kapelan Duszpasterstwa Więziennego RP. Nagrodzeni zostali także Stowarzyszenie Grupa Historyczna "Zgrupowanie Radosław" oraz Polish Falcons of America – organizacja polonijna z ponad 130-letnią tradycją. Post mortem nagrodą "Kustosz Pamięci Narodowej" został nagrodzony historyk, badacz, publicysta Stanisław Maria Jankowski (1945–2022).

W ostatnim dniu Kongresu Pamięci Narodowej zostały również medale "Reipublicae memoriae meritum". Medalem złotym został odznaczony Kazimierz Krajewski – prawnik, historyk, jeden z najwybitniejszych badaczy konspiracji niepodległościowej lat II wojny światowej i konspiracji antykomunistycznej, autor monumentalnych publikacji poświęconych konspiracji nowogródzkiej. Działacz społeczny, współpracownik Fundacji Pamiętamy. Członek Światowego Związku Żołnierzy AK. Głęboko zaangażowany w działalność pomocową dla b. żołnierzy Armii Krajowej z terenu Białorusi i Litwy.

Medalem złotym został także odznaczony Tomasz Karasiński – działacz społeczny, pasjonat historii, rekonstruktor. Od wielu lat zajmuje się propagowaniem wśród młodzieży wiedzy na temat Polskiego Państwa Podziemnego, powstania warszawskiego, Żołnierzy Wyklętych i polskich Kresów. Od 15 lat prowadzi Stowarzyszenie Grupa Historyczna "Zgrupowanie Radosław". Aktywnie wspiera Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w działaniach edukacyjnych.

Medal złoty otrzymał także Maciej Jabłoński – generał Wojska Polskiego. Jako dowódca 12. Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej, która swoje tradycje wywodzi od „Błękitnej Armii”, zaangażował się w upamiętnienie żołnierzy Generała Hallera, 6 Dywizji Strzelców Polskich oraz 6 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej ze Lwowa. Wspierał także inicjatywę uczczenia samego Józefa Hallera poprzez ustawienie jego pomnika przed wejściem do koszar Szczecińskiej Dywizji.

Post mortem medalem złotym został odznaczony Zbigniew Wawer – wybitny muzealnik, historyk, znawca i popularyzator zagadnień wojskowości XX w. Autor książek poświęconych udziałowi polskich formacji zbrojnych w bitwach o Tobruk i Monte Cassino. Całe życie zawodowe z wielkim zaangażowaniem zabiegał o właściwe miejsce czynu zbrojnego żołnierza polskiego w europejskiej pamięci historycznej. Zmarł 12 grudnia 2022 r.

Z kolei srebrnym medalem odznaczony został Marcin Zarzecki – socjolog, nauczyciel akademicki, od 2019 roku prezes Polskiej Fundacji Narodowej. Z jego inicjatywy i dzięki jego staraniom 8 czerwca 2022 roku w Waszyngtonie otwarto Muzeum Ofiar Komunizmu. Misją tej placówki jest prezentowanie światu obrazu komunizmu widzianego z perspektywy narodów, które żyły pod jego jarzmem. Muzeum opowiada również o zmaganiach Polaków z próbami narzucenia im ideologii komunistycznej, poczynając od walki z bolszewicką Rosją w 1920 r., aż do powstania NSZZ "Solidarność".

Medal srebrny otrzymała także Magdalena Pszczółkowska – konsul Generalna Rzeczypospolitej Polskiej w Toronto. Opiekunka polskich miejsc pamięci w Kanadzie – cmentarzy i pomników. Aktywnie wspiera projekty Instytutu Pamięci Narodowej m.in. "Szlaki Nadziei". Dzięki jej staraniom IPN nawiązał współpracę z Royal Canadian Military Institute, a także kanadyjskimi instytucjami kultury i organizacjami polonijnymi.

Czytaj też: