O różnicach między dworami mazowieckimi a położonymi na dawnych Kresach I Rzeczypospolitej, w kontekście konferencji naukowej nt. fenomenu dworów (najpierw stanic) na Kresach, w programie mówił inicjator konferencji, prof. dr hab. Kazimierz Karolczak, historyk. 

O historii podkarpackiej wsi Radruż (jako propozycja majowej wycieczki poza Mazowsze), w której istniała (i jako budynek jest do dziś) jedna z najstarszych cerkwi grekokatolickich regionu. Obecnie zespół cerkiewny w Radrużu pełni rolę Oddziału Muzeum Kresów w Lubaczowie, o czym w programie opowiadał Piotr Zubowski, dyrektor tej placówki muzealnej. 

O badaniu dziejów Radzymina (praca magisterska, źródłowa, napisana u prof. Herbsta na UW) w kontekście pewnego rodzaju konkurencji między Wołominem a Radzyminem o "palmę pierwszeństwa", w programie opowiadał Tadeusz Kielak, emerytowany nauczyciel historii w LO im. W. Nałkowskiego w Wołominie. 

O wystawie "Projektant. Wojciech Jastrzębowski (1884-1963)", czynnej do 19 maja br., prezentującej twórczość projektanta m.in. mebli, wnętrz, monet, rektora warszawskiej ASP oraz o warsztatach dla dzieci (ścieżka edukacyjna projektowania), będących jednym z wydarzeń wokół wystawy, w programie mówiły: Joanna Kania, historyk sztuki, kuratorka ekspozycji oraz Jacqueline Horodyńska, pracownik Muzeum, doktorantka  IS PAN, prowadząca wspomniane warsztaty dla dzieci.

Jerzy Kozarzewski, poeta, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) w czasie II św., po tzw. wyzwoleniu został skazany na śmierć przez władze komunistyczne. Jego żona, Magdalena zwróciła się do Juliana Tuwima, czy nie zechciałby interweniować u władz najwyższych, aby ocalić życie męża i kilku innych skazanych. Autor „Kwiatów polskich” zachwycił się przejmującym wierszem J. Kozarzewskiego i ani chwili nie wahał się, że trzeba ratować młodego poetę. Bolesław Bierut w drodze łaski zmienił karę śmierci na więzienie.

Magdalena z Bojanowskich (1919-2012) byłą córką Jerzego, muzyka i Ireny z Hamanów, powiązana rodzinnie z Wernerami, Norblinami, Schuchami i innymi rodzinami burżuazji warszawskiej. Jerzy Kozarzewski (1913-1996) był synem Zbigniewa i Janiny z Łempickich, wnukiem Marii z Marchwickich Kozarzewskiej, jak również wnukiem Marii z Norwidów Łempickiej.

Magdalena wspominała swój ślub z Jerzym (którego udzielił im ks. J. Zieja): W 1943 roku z domu Wujostwa [chodzi o Stefanię z Hamanów i Stanisława Schuchów] wyszłam za mąż za Jerzego Kozarzewskiego, ogarnięta ich ogromną miłością na równi z synami. Jednym z gości weselnych był 88-letni Ludwik Solski (…). W zebranym wtedy rodzinno-przyjacielskim kręgu tyle było ciepła, serdeczności, nadziei, że dzień ten pozostał w pamięci jak wyjęty z okupacyjnej rzeczywistości. Stół przygotowany do przyjęcia weselnego ubrany był kwiatami przez Ciotkę, która z drobnych kwiatów i liści ułożyła kontur granic Polski, obejmujący już te ziemie, o jakich się wówczas mówiło.

Skoro w tym domu, mającym także korzenie „obce”, w którym patriotyzm polski był na porządku dziennym, nie dziwił fakt, iż spowiednik wskazał Jerzemu Magdalenę, jako dziewczynę wartą uwagi.

Jerzy Kozarzewski urodził się w Trawnikach Lubelskich. Matka była nauczycielką, ojciec chemikiem. Dzieciństwo spędził w Piotrkowie Trybunalskim, studiował w Szkole Głównej Handlowej. Podjął pracę w Zakładach Wydawniczych M. Arct, a od 1938 w Zakładach Zbrojeniowych w Stalowej Woli. Był działaczem ONR oraz członkiem Organizacji Polskiej.

We wrześniu 1939 dostał się do niewoli radzieckiej. Samotnie uciekł z transportu. Wstąpił do konspiracyjnego Związku Jaszczurczego, a następnie Narodowych Sił Zbrojnych. Działał w Piotrkowie. W 1941 - ścigany przez Gestapo - został przeniesiony na teren województwa krakowskiego. W 1942 roku przeniósł się do Warszawy. Po powstaniu warszawskim został z żoną umieszczony w obozie przejściowym w Pruszkowie, a następnie trafił do Oświęcimia, a potem do Mauthausen.

Po wojnie wrócił do Polski i wszedł ponownie do struktur konspiracyjnych NSZ. Aresztowany w październiku 1945, dnia 6 sierpnia 1946 po pokazowym procesie otrzymał wyrok skazujący na podwójną karę śmierci. Wtedy właśnie, po rozmowie z Magdaleną Kozarzewską i przeczytaniu wiersza „Egzekucja”, Tuwim interweniował u Bieruta; Kozarzewski z więzienia wyszedł w 1956 roku.  

Po odbyciu kary zamieszkał w Nysie, pracując najpierw w szpitalu, ale niemal od razu zaczął udzielać się społecznie, m.in.  pełnił obowiązki przewodniczącego prezydium Komitetu Rodzicielskiego w Liceum Ogólnokształcącym Carolinum, a w 1957 stworzył Ognisko Muzyczne. Przygotowywał do adaptacji zabytkowe kolegium św. Anny przy Rynku Solnym na Szkołę Muzyczną. Ale jednak w 1962 roku został zdjęty ze stanowiska i przeniesiony do pracy w inwestycjach miejskich.

Już w latach 30. XX wieku pisał wiersze. Nie wprost przecież, ale nawiązywały one do Romantyzmu, który stanowił dla niego inspirację. Co ciekawe, nie Norwida stawiał na pierwszym miejscu – choć był prawnukiem jego brata, Ksawerego Norwida – ale lubił twórczość Słowackiego. Pisał dla żony, rodziny, z własnej potrzeby. Pisał także w okresie wojny i o wojnie… Dopiero w 1992 wydał pierwszy tomik wierszy „Dar codzienności”, a po jego śmierci zostały odnalezione i wydane w tomiku „Późne żniwo” utwory z okresu wojny i uwięzienia. Spuścizną poetycką Jerzego Kozarzewskiego zajęła się dr Magdalena Woźniewska-Działak, opracowując publikację Szukam cię nieustannie. Wiersze wybrane, wydaną przez Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach.  

W niedzielę 14 kwietnia br. w Muzeum C. Norwida w Dębinkach (pow. wyszkowski, gm. Zabrodzie) odbyło się spotkanie wieczorne poświęcone Jerzemu Kozarzewskiemu. W relacji z tego wieczoru w programie występują: dr Magdalena Woźniewska-Działak, literaturoznawca z UKSW w Warszawie, córka Jerzego i Magdaleny Kozarzewskich, Anna Kozarzewska-Bigazzi, syn Marcin Kozarzewski oraz Jacenty Matysiak, dyrektor Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach. Na fortepianie grała druga córka J. M. Kozarzewskich, Maria Kozarzewska-Sterczyńska, pianistka i wykładowca Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, a na wiolonczeli – Marcin Zdunik. Fragmenty poezji Jerzego Kozarzewskiego czytał Marcin Kwaśny.

-------------------

Lit.:

- J. Kozarzewski, Szukam cię nieustannie. Wiersze wybrane, red. M. Woźniewska-Działak, Dębinki 2024, s. 8, 120;

- S. Werner, Korzenie. Sławni i bliscy z rodziny Wernerów oraz rodzin skoligaconych: Norblinów, Schuchów, Malczów, Fukierów, Meisnerów..., Warszawa 2002, s. 255, 256;

- M. Kozarzewska, Dla Jadwigi [w:] "Teksty Drugie" nr 4, Warszawa 2005, s. 215 i 216.

O wielokulturowej, wielowyznaniowej i kolejowej historii Dobrynia Dużego na Podlasiu mówił w programie Andrzej Karmasz, lokalny badacz dziejów tej wsi.

O jednaj z najważniejszych bitew powstania listopadowego, która rozegrała się na polach pod Siedlcami we wsi Iganie, w programie opowiadał dr Andrzej Chojnacki z Muzeum Regionalnego w Siedlcach.  

O historii Garnizonu Siedleckiego (austriackiego, carskiego i polskiego) w programie opowiadał dr Andrzej Chojnacki, pracownik Muzeum Regionalnego w Siedlcach.

O pasji kolekcjonowania przedmiotów, fotografii i dokumentów, dotyczących przeszłości Siedlec, opowiadał Adam Krzeski, kolekcjoner, członek Siedleckiego Klubu Kolekcjonerów. 

„Opowiedz mi, proszę. Chcę usłyszeć o Twojej SADYBIE..." - w „Sekretach Mazowsza", w każdy piątek o godz. 13.30 o warszawskiej Sadybie opowiadają jej obecni lub niegdysiejsi mieszkańcy: ci, którzy się tam urodzili, ci, którzy ją bezgranicznie pokochali, ci, którzy tylko na niej szczęśliwie żyją, ale i ci, którzy bezustannie dla niej pracują. Obchodami 100-lecia Sadyby koordynuje Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Miasto Ogród Sadyba, a medialnie patronuje mu Radio dla Ciebie. I choć oficjalne uroczystości i jubileusz już się zakończyły, kontynuujemy nasz cykl.

O projekcie „7 cudów Mokotowa. Nasze Niematerialne Dziedzictwo” typu oral history, w którym nagrywane są relacje – wspomnienia mieszkańców Sadyby, na temat Jeziorka Czerniakowskiego, opowiadała Małgorzata Karolina Piekarska, historyk sztuki, dziennikarka, kierownik Działu Zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie. Projekt jest przygotowywany w ramach działań Biblioteki Publicznej im. Z. Łazarskiego w Dzielnicy Mokotów Miasta Stołecznego Warszawy.