Rody i Rodziny Mazowsza

Rody i rodziny Mazowsza: Czaccy z Porycka

  • Piotr Szymon Łoś

  • 11.09.2021
  • 49 min 48 s

Krótki opis odcinka

Należą do heraldycznego rodu Świnków, w którym najwybitniejszą postacią był Jakub Piotr Świnka (zm. 1314), czołowy polityk polskiego średniowiecza, arcybiskup gnieźnieński, najbliższy współpracownik Przemysława II Wielkopolskiego i króla Władysława I Łokietka, zwolennik zjednoczenia rozbitego państwa piastowskiego. Czaccy herbu Świnka pochodzą z Czacza w Wielkopolsce, a jedna z linii tego rodu jeszcze w XVII wieku przeniosła się na Wołyń i Podole. Spośród kilku ciekawych i ważnych postaci coraz bardziej wzrastającego w znaczeniu rodu, szczególnie wybił się Tadeusz Czacki (1765-1813), urodzony w Porycku i właściciel tych dóbr, działacz oświatowy i gospodarczy, pedagog, historyk, ekonomista, bibliofil, numizmatyk, członek Komisji edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 Maja, współzałożyciel warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, twórca Biblioteki Poryckiej, pomysłodawca i organizator Liceum Krzemienieckiego, ostatni starosta niegrodowy nowogrodzki, wizytator szkolnictwa guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Tadeusz ożeniony był z Barbarą z Rawicz-Dembińskich, miał troje dzieci, w tym syna Wiktora Grzegorza Czackiego (1801-1853), dziedzica dóbr poryckich, który zdolnościami nie dorównywał swemu ojcu. Ożenił się jednak bardzo dobrze, bo z Pelagią z Sapiehów z linii kodeńskiej z Krasiłowa (1809-1892), osobą o silnym charakterze, gospodarną oraz głęboko wierzącą. Pelagia Czacka zapewniła podwaliny duchowe swoim dzieciom: Marii Juliuszowej Suffczyńskiej, Władysławowi (1831-1873), Włodzimierzowi Marii (1835-1888), kardynałowi, Oldze Karolinie Józefowej Iżyckiej, Feliksowi Szczęsnemu (1841-1909) oraz Tadeuszowi Marianowi (1847-1904). Kardynał Włodzimierz Czacki był poetą, pisarzem, jednym z najzdolniejszych mężów stanu w Watykanie w XIX w. Wcześniej, tuż po święceniach kapłańskich, pracował na rzecz rzemieślniczej ludności Rzymu, spowiadając wiernych, którzy dostrzegli jego wielkie walory jako duchownego. Jego największą zasługą był fakt, że umiał papieżowi we właściwym świetle ukazać sytuację Polski i Kościoła w kraju pod zaborem rosyjskim, zwłaszcza podczas powstania styczniowego 1863 r. Wykonywał wiele dyplomatycznych zadań w imieniu papieża, zyskując w Stolicy Piotrowej wysoką pozycję i zaufanie. Skrytobójczo otruty przez zauszników carskich, jest dzisiaj drugim z tej rodziny kandydatem na ołtarze. Jego młodszy brat, Feliks Grzegorz gospodarował w Porycku, a potem też w Koniuchach (dobrach posażnych żony Zofii z Ledóchowskich), zyskując jednak sławę przede wszystkim jako działacz społeczny, a w kwestiach gospodarczych - uczestnik inwestycji, jaką byłą budowa kolei warszawsko-wiedeńskiej. Ze względu na przyjaźń z Branickimi z Białej Cerkwi, przyjął propozycję administrowania tymi ogromnymi dobrami na okres dziesięciu lat, własne zaś poryckie folwarki przekazując młodszemu bratu, Tadeuszowi Marianowi. Po śmierci Władysława Branickiego, a chcąc także zapewnić warunki do nauki dzieciom, przeniósł się z rodziną do Warszawy, mieszkając w pałacu Janaszów (zwanym potem pałacem Czackich) przy ul. Nowozielnej (ob. Zielnej). Jego najwybitniejsze, najmłodsze i najukochańsze dziecko, córka Róża Maria (1876-1961), późniejsza matka Elżbieta, urodziła się jeszcze w Białej Cerkwi, gdzie już jako dziecko zaczęła mieć kłopoty ze wzrokiem (co zauważyła babka, Pelagia z Sapiehów), który ostatecznie straciła po upadku z konia, w wieku 22 lat. Róża Czacka (1876-1961), wykazująca zdolności organizacyjne, ucząca się zarządzania majątkiem ziemskim, znająca kilka języków obcych, mająca zdolności muzyczne i taneczne, poprzez kalectwo oraz coraz głębsze zawierzenie swego życia Bogu, postanowiła zając się sytuacją niewidomych w Polsce, tworząc niemal jednocześnie: Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi i Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża. Stworzone przez nią Dzieło było prekursorskie zarówno pod względem pracy z niewidomymi, jak i w sferze duchowej, bowiem wyprzedzało prądy odnowy Kościoła, które formalnie zostały zatwierdzone na Soborze Watykańskim II w 1962 roku. Matka Elżbieta Róża Czacka, beatyfikowana wraz z prymasem Stefanem Wyszyńskim 12 września 2021 roku, poprzez rodzinę swojej matki miała też kontakty z późniejszą św. Urszulą (Julią) Ledóchowską, a spośród jej współpracowników na wyniesienie na ołtarze czeka m.in. ks. Władysław Korniłowicz, duszpasterz Lasek. Oprócz Róży (bł. matki Elżbiety), Feliksostwo Czaccy z Porycka mieli potomstwo: Pelagię Ignacową Karnkowską, Tadeusza Adama (1872-1944), ziemianina, właściciela matczynych Koniuch, ożenionego z kuzynką Heleną z Czackich, zamordowanego przez Niemców w czasie powstania warszawskiego, który - po wysiedleniu przez Niemców z majątku - znalazł z rodziną schronienie m.in. w Kozłówce Aleksandrostwa Zamoyskich oraz w Wilanowie u Adama i Beaty z Potockich Branickich. Trzecim dzieckiem Feliksa był Stanisław Czacki (1874-1937), także ziemianin, właściciel Porycka, założyciel i prezes Związku Ziemian na Wołyniu, wspomagający - zwłaszcza w początkowym okresie - swoją siostrę, tworzącą Dzieło Lasek. Ostatnim zaś właścicielem i faktycznym gospodarzem w rodowym kluczu majątkowym Poryck Stary na Wołyniu był bratanek m. Elżbiety, Tadeusz Feliks Czacki (1905-2000), ożeniony z Marią z Plater-Zyberków. O historii rodu Czackich z Porycka mówiła w programie s. Radosława Podgórska (FSK), fragmenty zapisków matki Elżbiety R. Czackiej czytała Halina Winiarska, a w audycji wykorzystano też fragmenty książki Michała Żółtowskiego "Blask prawdziwego światła. Matka Elżbieta Róża Czacka i Jej Dzieło" (Lublin, 1999). [gallery ids="414968,414965,414974,414973,414971,414972,414966,414975,414969,414970"]

Opis odcinka

Należą do heraldycznego rodu Świnków, w którym najwybitniejszą postacią był Jakub Piotr Świnka (zm. 1314), czołowy polityk polskiego średniowiecza, arcybiskup gnieźnieński, najbliższy współpracownik Przemysława II Wielkopolskiego i króla Władysława I Łokietka, zwolennik zjednoczenia rozbitego państwa piastowskiego. Czaccy herbu Świnka pochodzą z Czacza w Wielkopolsce, a jedna z linii tego rodu jeszcze w XVII wieku przeniosła się na Wołyń i Podole. Spośród kilku ciekawych i ważnych postaci coraz bardziej wzrastającego w znaczeniu rodu, szczególnie wybił się Tadeusz Czacki (1765-1813), urodzony w Porycku i właściciel tych dóbr, działacz oświatowy i gospodarczy, pedagog, historyk, ekonomista, bibliofil, numizmatyk, członek Komisji edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 Maja, współzałożyciel warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, twórca Biblioteki Poryckiej, pomysłodawca i organizator Liceum Krzemienieckiego, ostatni starosta niegrodowy nowogrodzki, wizytator szkolnictwa guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Tadeusz ożeniony był z Barbarą z Rawicz-Dembińskich, miał troje dzieci, w tym syna Wiktora Grzegorza Czackiego (1801-1853), dziedzica dóbr poryckich, który zdolnościami nie dorównywał swemu ojcu. Ożenił się jednak bardzo dobrze, bo z Pelagią z Sapiehów z linii kodeńskiej z Krasiłowa (1809-1892), osobą o silnym charakterze, gospodarną oraz głęboko wierzącą. Pelagia Czacka zapewniła podwaliny duchowe swoim dzieciom: Marii Juliuszowej Suffczyńskiej, Władysławowi (1831-1873), Włodzimierzowi Marii (1835-1888), kardynałowi, Oldze Karolinie Józefowej Iżyckiej, Feliksowi Szczęsnemu (1841-1909) oraz Tadeuszowi Marianowi (1847-1904). Kardynał Włodzimierz Czacki był poetą, pisarzem, jednym z najzdolniejszych mężów stanu w Watykanie w XIX w. Wcześniej, tuż po święceniach kapłańskich, pracował na rzecz rzemieślniczej ludności Rzymu, spowiadając wiernych, którzy dostrzegli jego wielkie walory jako duchownego. Jego największą zasługą był fakt, że umiał papieżowi we właściwym świetle ukazać sytuację Polski i Kościoła w kraju pod zaborem rosyjskim, zwłaszcza podczas powstania styczniowego 1863 r. Wykonywał wiele dyplomatycznych zadań w imieniu papieża, zyskując w Stolicy Piotrowej wysoką pozycję i zaufanie. Skrytobójczo otruty przez zauszników carskich, jest dzisiaj drugim z tej rodziny kandydatem na ołtarze. Jego młodszy brat, Feliks Grzegorz gospodarował w Porycku, a potem też w Koniuchach (dobrach posażnych żony Zofii z Ledóchowskich), zyskując jednak sławę przede wszystkim jako działacz społeczny, a w kwestiach gospodarczych - uczestnik inwestycji, jaką byłą budowa kolei warszawsko-wiedeńskiej. Ze względu na przyjaźń z Branickimi z Białej Cerkwi, przyjął propozycję administrowania tymi ogromnymi dobrami na okres dziesięciu lat, własne zaś poryckie folwarki przekazując młodszemu bratu, Tadeuszowi Marianowi. Po śmierci Władysława Branickiego, a chcąc także zapewnić warunki do nauki dzieciom, przeniósł się z rodziną do Warszawy, mieszkając w pałacu Janaszów (zwanym potem pałacem Czackich) przy ul. Nowozielnej (ob. Zielnej). Jego najwybitniejsze, najmłodsze i najukochańsze dziecko, córka Róża Maria (1876-1961), późniejsza matka Elżbieta, urodziła się jeszcze w Białej Cerkwi, gdzie już jako dziecko zaczęła mieć kłopoty ze wzrokiem (co zauważyła babka, Pelagia z Sapiehów), który ostatecznie straciła po upadku z konia, w wieku 22 lat. Róża Czacka (1876-1961), wykazująca zdolności organizacyjne, ucząca się zarządzania majątkiem ziemskim, znająca kilka języków obcych, mająca zdolności muzyczne i taneczne, poprzez kalectwo oraz coraz głębsze zawierzenie swego życia Bogu, postanowiła zając się sytuacją niewidomych w Polsce, tworząc niemal jednocześnie: Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi i Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża. Stworzone przez nią Dzieło było prekursorskie zarówno pod względem pracy z niewidomymi, jak i w sferze duchowej, bowiem wyprzedzało prądy odnowy Kościoła, które formalnie zostały zatwierdzone na Soborze Watykańskim II w 1962 roku. Matka Elżbieta Róża Czacka, beatyfikowana wraz z prymasem Stefanem Wyszyńskim 12 września 2021 roku, poprzez rodzinę swojej matki miała też kontakty z późniejszą św. Urszulą (Julią) Ledóchowską, a spośród jej współpracowników na wyniesienie na ołtarze czeka m.in. ks. Władysław Korniłowicz, duszpasterz Lasek. Oprócz Róży (bł. matki Elżbiety), Feliksostwo Czaccy z Porycka mieli potomstwo: Pelagię Ignacową Karnkowską, Tadeusza Adama (1872-1944), ziemianina, właściciela matczynych Koniuch, ożenionego z kuzynką Heleną z Czackich, zamordowanego przez Niemców w czasie powstania warszawskiego, który - po wysiedleniu przez Niemców z majątku - znalazł z rodziną schronienie m.in. w Kozłówce Aleksandrostwa Zamoyskich oraz w Wilanowie u Adama i Beaty z Potockich Branickich. Trzecim dzieckiem Feliksa był Stanisław Czacki (1874-1937), także ziemianin, właściciel Porycka, założyciel i prezes Związku Ziemian na Wołyniu, wspomagający - zwłaszcza w początkowym okresie - swoją siostrę, tworzącą Dzieło Lasek. Ostatnim zaś właścicielem i faktycznym gospodarzem w rodowym kluczu majątkowym Poryck Stary na Wołyniu był bratanek m. Elżbiety, Tadeusz Feliks Czacki (1905-2000), ożeniony z Marią z Plater-Zyberków. O historii rodu Czackich z Porycka mówiła w programie s. Radosława Podgórska (FSK), fragmenty zapisków matki Elżbiety R. Czackiej czytała Halina Winiarska, a w audycji wykorzystano też fragmenty książki Michała Żółtowskiego "Blask prawdziwego światła. Matka Elżbieta Róża Czacka i Jej Dzieło" (Lublin, 1999). [gallery ids="414968,414965,414974,414973,414971,414972,414966,414975,414969,414970"]

Kategorie:

OGÓLNY OPIS PODCASTU

Rody i Rodziny Mazowsza

Mamy w Polsce i na Mazowszu całą mozaikę rodzin. Są rody wielkie, możne i zasłużone, które przez wieki miały znaczenie polityczne, wsławiały się mecenatem kulturalnym i szeroką działalnością filantropijną. O wszystkich tych rodach staramy się mówić w tej audycji, najczęściej z udziałem ich członków lub z pomocą historyków.

Odcinki podcastu (480)

  • Śladami Zamoyskich po Mazowszu i Podlasiu

    • 23.03.2024

    • 50 min 26 s

  • Raczyńscy z Zawałowa

    • 09.03.2024

    • 47 min 07 s

  • Rzepeccy z Polichna i ze Lwowa

    • 02.03.2024

    • 51 min 30 s

  • Sługoccy z Iwonicza

    • 24.02.2024

    • 50 min 15 s

  • Zanowie z Dukszt, cz. 2

    • 17.02.2024

    • 49 min 43 s

  • 03.02.2024

    • 03.02.2024

    • 49 min 05 s

  • Czartoryscy z Pełkiń

    • 27.01.2024

    • 50 min 25 s

  • Zanowie z Dukszt, cz. 1

    • 20.01.2024

    • 51 min 31 s

  • 13.01.2024

    • 13.01.2024

    • 52 min 47 s

  • Orsettiowie z Ujazdu i Cichowscy z Raju

    • 06.01.2024

    • 53 min 49 s

1
2
3
...
46
47
48