Sekrety Mazowsza

Sekrety Mazowsza: Halpertowie - z miłości do teatru

Piotr Szymon Łoś
23.06.2022
25 min 30 s

Krótki opis odcinka

W Muzeum Ziemi Błońskiej w Błoniu (pow. warszawski zachodni) otwarta została wystawa pt.: "Halpertowie - z miłości do teatru". Ekspozycja opowiada historię rodziny Halpertów, ze szczególnym uwzględnieniem losów Borysa Halperta (1805-1861), wicedyrektora, a potem dyrektora Teatrów Warszawskich w latach 1849-1851 i jego drugiej żony, Leontyny z Żuczkowskich Halpertowej (1803-1895), jednej z najwybitniejszych gwiazd polskiego teatru, pedagoga i tłumaczki sztuk na ogół francuskich, aktorki Teatru Narodowego (potem Teatru Rozmaitości) w Warszawie. Narracja ekspozycji wiąże się też z pałacem w Passie (gm. Błonie), który w części XIX wieku był własnością Halpertów, a konkretnie brata Borysa, Ludwika Halperta, finansisty i ziemianina. W domu tym dla swojej szwagierki Ludwik Halpert zorganizował salę teatralną, ze sceną, na której słynna aktorka mogła ćwiczyć. Większość eksponatów na wystawie pochodzi ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie, a na wernisaż, który odbył się 22 czerwca br., przybyli m.in. potomkowie Borysa i Ludwika Halpertów, jak też spadkobiercy przedwojennych właścicieli Passu. O ekspozycji i mało znanych losach Halpertów, związanych głównie z dziejami polskiego teatru, w programie mówią: Wiesława Wideryńska, dyrektor Muzeum Ziemi Błońskiej, Katarzyna Wodarska-Ogidel, kustosz Muzeum Teatralnego w Warszawie, Ewa ze Smólskich Rachoń (potomkini Borysa Halperta i jego pierwszej żony, Józefiny z Chojnackich) oraz Anna z Łaszczyńskich Kulińska (potomkini Olgi z Halpertów Łaszczyńskiej). Wystawa pod patronatem Radia dla Ciebie. HALPEROWIE - KRÓTKI RYS Loda Halama – Andrzejowa Dembińska, początkowo niezbyt chętnie przyjęta przez rodzinę Dembińskich w Przysusze, jak głosi tradycja - za sprawą teściowej, Zofii z Tyszkiewiczów, miała w tym dworze salę z lustrami, w której mogła ćwiczyć taniec sceniczny. Jak wiadomo, małżeństwo to nie przetrwało próby czasu. Epokę wcześniej, piękna Leontyna, w pałacu w Passie, należącym do jej szwagra, też miała swój pokój, dostosowany do jej potrzeb, tzn. ze sceną, gdzie mogła uczyć się ról i próbować. W życiu osobistym miała więcej szczęścia. Ciekawe, w ilu jeszcze dworach ziemiańskich aktorzy, tancerki i inni artyści sceny mieli swoje ciche miejsca do pracy – historycy teatru i innych form scenicznych, z których wiedzy tym razem korzystam, zapewne to mają zanotowane. HALPERTOWIE Monumentalną kaplicę na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie przy ul. Młynarskiej, na cześć swego pochowanego w tym miejscu męża, w latach 1833-34 ufundowała Maria ze Słuckich Halpertowa (1799-1882). Projekt świątyni, przygotowany i zrealizowany przez Adolfa Schucha był gotowy już w 1830 roku. Kaplica Halpertów jest dziś symbolem tej nekropolii. Góruje nad innymi, mniejszymi kaplicami i od początku pełni funkcje sakralne; w niej odbywają się nabożeństwa pogrzebowe. Jest swoistą bramą cmentarza i świadkiem historii wielu polskich rodzin, przeważnie o korzeniach obcych, posiadających przy Młynarskiej grobowce. Salomon Halpert (1772-1832), wywodzący się z rodziny żydowskiej z Krymu lub Węgier (urodził się na Węgrzech, więc do końca nie wiadomo skąd pochodził), już w okresie zaborów do Polski przybył z Petersburga. Nad Wisłą zbudował fundamenty przyszłości rodziny, stawiając, jak się wydaje na dwa elementy: asymilację z polskością oraz sukces ekonomiczny. To pierwsze dokonało się poprzez konwersję na chrześcijaństwo, zaś pozycję finansową osiągnął zrazu jako dzierżawca monopolu tytoniowego w Królestwie Polskim, a następnie jako sprawny udziałowiec rynku bankowego. Pozostawił po sobie liczne potomstwo, z którego ciągłość rodzinie zapewnili m.in. dwaj synowie: Borys (1805-1861) i Ludwik (1806-1880). Jeden z jego prawnuków, Tadeusz Włodzimierz Halpert (1886-1963), pisał we wspomnieniach: „Jestem Polakiem, urodzonym w Polsce, w rodzinie, której przedstawiciele w większości byli zdolnymi i popularnymi ludźmi, z talentem do zawierania małżeństw, z bogatymi i arystokratycznymi rodzinami.” Ożenki z rodzinami arystokratycznymi (Braniccy, Wielopolscy) to lata późniejsze, ale już drugie małżeństwo jednego z synów Salomona sprawiło, że nazwisko to zapisało się na trwałe w historii Polski. Po śmierci Józefiny z Chojnackich (1814-1835), Borys Halpert bowiem ożenił się z kobietą o nieprzeciętnej urodzie i jeszcze większym talencie artystycznym, aktorką i tłumaczką: Leontyną Eleonorą z Żuczkowskich (1803-1895). LEONTYNA, LEDÓCHOWSKA I SŁOWACKI Dama ta cieszyła się wielką sławą w swojej epoce i należała do najwybitniejszych aktorek, tuż obok Józefy Ledóchowskiej (córki pięknej Agnieszki Truskolaskiej!), Teresy Palczewskiej (Markowskiej), Anieli Nacewiczówny (Wojciechowej Bogusławskiej), a już niebawem, jeszcze za jej życia, wkroczyła wielka „Modjeska”, czyli Helena Modrzejewska (po mężu Chłapowska). Leontyna była córką Grzegorza Żuczkowskiego (zm. 1839) i Anny z Gołębiowskich , miała troje rodzeństwa. Ciekawe, czy miejsce urodzenia mogło na nią jakoś wpłynąć? – przyszła na świat w Puławach. O jej dzieciństwie jednak niemal nic nie wiadomo. Być może zaczynała w teatrze na prowincji u Karola Bauera, a może należała do uczennic Bonawentury Kudlicza – informacje też są skąpe i niepewne. W Teatrze Narodowym w Warszawie zadebiutowała w 1821 roku rolą Sabiny (żony Horacjusza) we francuskiej tragedii „Horacjusze”. Mimo udanego debiutu, nie weszła do zespołu Teatru Narodowego, bowiem wobec dwóch wymienionych aktorek, była jeszcze nieopierzonym kurczątkiem, choć bardzo zdolnym i stanowiącym dla nich konkurencję! Powróciła w 1824 roku, kiedy jedna z nich, Józefa Ledóchowska była już zbyt wiekowa (ponad 40 lat), jak na role, które chciała grać. Nacewiczówna była już mężatką, więc dla Leontyny nastał czas scenicznych żniw. Obsadzanie jej w rolach heroicznych kobiet nie mogło oczywiście podobać się pani Ledóchowskiej, więc w zespole teatru wrzało. Jakże musiały obie cierpieć, gdy zdarzyło się, że wystąpiły raz w tej samej sztuce. Publiczność ją polubiła, a wcielenie się w rolę Cyganki przyjęła wręcz entuzjastycznie. Rozwijając się w kunszcie, zaczęła Leontyna iść w kierunku ekspresji, w którym mogła wykorzystać emocje, nie deklamując tekstu już w sposób klasyczny. Jak twierdzą teatrolodzy, „Marię Stuart” młody Juliusz Słowacki miał napisać dla niej. Nie dane jej było zagrać tej roli, ale z perspektywy historii literatury i teatru w Polsce, zapisanie jej nazwiska przy Słowackim wiele znaczy. Gdy po powstaniu listopadowym, w 1832 roku Leontyna Żuczkowska wróciła na scenę, Józefa Ledóchowska już nie grała, a nasza bohaterka miała wsparcie od serca, bowiem dyrektor Teatrów Warszawskich, Borys Halpert zainteresował się nią nie tylko jako aktorką, ale i towarzyszką życia. Pobrali się po śmierci jego pierwszej żony, w 1836 roku, a na początku komentarze o pozycji Leontyny, jako żony dyrektora teatru, nie ułatwiały im życia… Trochę krytycznie patrzono na jego rządy w teatrze. Mówiono, że nie pisał sztuk, nie grał na scenie, ale przyznawano, iż ma doskonały zmysł artystyczny. Człowiek to dobrych chęci, ale bezsilny, nie umiał dać impulsu do rozwoju szkoły dramatycznej. Jej także czasami wypominano, iż wprawdzie świetnie uczy młodych, ale na scenie naśladuje T. Palczewską. W innym miejscu recenzenci stwierdzali, że nie reprezentuje żadnej szkoły teatralnej, ale rozpływali się nad mistrzowskim aktorstwem Leontyny. Dariusz Kosiński z kolei mówi, że Leontyna Halpertowa była ceniona tylko w swoim czasie i pamięć o niej nie przedostała się do następnych pokoleń miłośników i krytyków teatru. TRANSLATORKA W drugiej fazie swej kariery, właśnie po powstaniu listopadowym, Leontyna Halpertowa musiała zmierzyć się z problemem, który dotyczył całego polskiego teatru, działającego szczególnie w Królestwie Polskim. To cenzura rosyjska. Nie pozwalała ona na to, aby teatry wystawiały sztuki dramatyczne, w których pojawiały się wielkie postaci z historii Polski, ale i dynastii panujących w Europie, a tym bardziej nie mogło być akcentów dla Polaków ważnych, związanych z dążnością do niepodległości. A więc, nic z polityki i nic z wielkich tematów światowego dramatu. Zezwalano więc na treści lżejsze lub obyczajowe, co zresztą bardziej też podobało się publiczności. Królowały sztuki o proweniencji francuskiej, mniej lub bardziej udolnie tłumaczone na język polski. W tym też próbowała się odnaleźć Leontyna. Miała już doświadczenie translatorskie sprzed roku 1830, więc wróciła do niego i przełożyła w sumie 16 sztuk, wśród nich: „Malwina, czyli małżeństwo ze skłonności” (aut. E. Scribe, Teatr Narodowy 1829), „Księżna i paź” (aut. A. N. Bárand, Ch. Puysaye, Teatr Narodowy 1830), „Jenny” (Teatr Narodowy 1937), „Adrianna Lecouvreur” (aut. E. Scribe, E. Legouvég, Teatr Rozmaitości, 1851). Wspomnianą Adrianną Leontyna Halpertowa kończyła karierę. Z wierną publicznością pożegnała się na scenie w 1851 roku (raz tylko weszła na deski teatru w 1859 roku, mówiąc „Rękawiczkę” F. Schillera), w jej życiu pojawiły się kłopoty zdrowotne, cierpiała prawdopodobnie na chorobę Parkinsona. Była L. Halpertowa gwiazdą w epoce teatru gwiazdorskiego (I. Werowski, W. Piasecki, A. Żółkowski, J. Królikowski, A. Truskolaska, J. Ledóchowska, W. Bakałowiczowa). Ale też teatru, który nakreślił kierunek w dziedzinie gry aktorskiej. Jak pisze dalej Agnieszka Wanicka, obowiązujące wymagania wobec aktorów, były kontynuowane przez kolejne pokolenia. I tak też postępowała Helena Modrzejewska. A zauważyła to właśnie nasza Leontyna Halpertowa, która po obejrzeniu spektaklu „Adrianna”, z rolą główną Heleny Modrzejewskiej, miała powiedzieć: „Ona zaczyna od tego, na czym ja skończyłam”. Leontyna z Żuczkowskich Halpertowa zmarła w wieku 92 lat. Niektóre główne role L. Halpertowej: - Sabina w „Horacjuszach”, - Cecylia w „Panna mężatka” (Józefa Korzeniowskiego), - „Mirandolina” - rola tytułowa w sztuce Carlo Goldoniego, - Rita w „Ricie Hiszapance”, - Elwira w komedii „Mąż i żona” Al. Fredry, - Fedra w tragedii Racine’a, - Szimena w „Cydzie” Corneille’a, - Joanna w „Dziewicy Orleańskiej” F. Schillera, - Barbara Radziwiłłówna w tragedii A. Felińskiego - Klara w „Ślubach panieńskich” Al. Fredry Źródła (wybór): - T. Halpert, „Pierwsze 72 lata mojego życia”, „Szczekociński Rocznik Historyczny”, Szczekociny 2013, s. 208; - https://didaskalia.pl/pl/artykul/pozerali-ja-oczyma; - https://encyklopediateatru.pl/.../40797/leontyna-halpertowa PŁ, 23.06.2022

na żywo

Posłuchaj z regionu

Opis odcinka

W Muzeum Ziemi Błońskiej w Błoniu (pow. warszawski zachodni) otwarta została wystawa pt.: "Halpertowie - z miłości do teatru". Ekspozycja opowiada historię rodziny Halpertów, ze szczególnym uwzględnieniem losów Borysa Halperta (1805-1861), wicedyrektora, a potem dyrektora Teatrów Warszawskich w latach 1849-1851 i jego drugiej żony, Leontyny z Żuczkowskich Halpertowej (1803-1895), jednej z najwybitniejszych gwiazd polskiego teatru, pedagoga i tłumaczki sztuk na ogół francuskich, aktorki Teatru Narodowego (potem Teatru Rozmaitości) w Warszawie. Narracja ekspozycji wiąże się też z pałacem w Passie (gm. Błonie), który w części XIX wieku był własnością Halpertów, a konkretnie brata Borysa, Ludwika Halperta, finansisty i ziemianina. W domu tym dla swojej szwagierki Ludwik Halpert zorganizował salę teatralną, ze sceną, na której słynna aktorka mogła ćwiczyć. Większość eksponatów na wystawie pochodzi ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie, a na wernisaż, który odbył się 22 czerwca br., przybyli m.in. potomkowie Borysa i Ludwika Halpertów, jak też spadkobiercy przedwojennych właścicieli Passu. O ekspozycji i mało znanych losach Halpertów, związanych głównie z dziejami polskiego teatru, w programie mówią: Wiesława Wideryńska, dyrektor Muzeum Ziemi Błońskiej, Katarzyna Wodarska-Ogidel, kustosz Muzeum Teatralnego w Warszawie, Ewa ze Smólskich Rachoń (potomkini Borysa Halperta i jego pierwszej żony, Józefiny z Chojnackich) oraz Anna z Łaszczyńskich Kulińska (potomkini Olgi z Halpertów Łaszczyńskiej). Wystawa pod patronatem Radia dla Ciebie. HALPEROWIE - KRÓTKI RYS Loda Halama – Andrzejowa Dembińska, początkowo niezbyt chętnie przyjęta przez rodzinę Dembińskich w Przysusze, jak głosi tradycja - za sprawą teściowej, Zofii z Tyszkiewiczów, miała w tym dworze salę z lustrami, w której mogła ćwiczyć taniec sceniczny. Jak wiadomo, małżeństwo to nie przetrwało próby czasu. Epokę wcześniej, piękna Leontyna, w pałacu w Passie, należącym do jej szwagra, też miała swój pokój, dostosowany do jej potrzeb, tzn. ze sceną, gdzie mogła uczyć się ról i próbować. W życiu osobistym miała więcej szczęścia. Ciekawe, w ilu jeszcze dworach ziemiańskich aktorzy, tancerki i inni artyści sceny mieli swoje ciche miejsca do pracy – historycy teatru i innych form scenicznych, z których wiedzy tym razem korzystam, zapewne to mają zanotowane. HALPERTOWIE Monumentalną kaplicę na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie przy ul. Młynarskiej, na cześć swego pochowanego w tym miejscu męża, w latach 1833-34 ufundowała Maria ze Słuckich Halpertowa (1799-1882). Projekt świątyni, przygotowany i zrealizowany przez Adolfa Schucha był gotowy już w 1830 roku. Kaplica Halpertów jest dziś symbolem tej nekropolii. Góruje nad innymi, mniejszymi kaplicami i od początku pełni funkcje sakralne; w niej odbywają się nabożeństwa pogrzebowe. Jest swoistą bramą cmentarza i świadkiem historii wielu polskich rodzin, przeważnie o korzeniach obcych, posiadających przy Młynarskiej grobowce. Salomon Halpert (1772-1832), wywodzący się z rodziny żydowskiej z Krymu lub Węgier (urodził się na Węgrzech, więc do końca nie wiadomo skąd pochodził), już w okresie zaborów do Polski przybył z Petersburga. Nad Wisłą zbudował fundamenty przyszłości rodziny, stawiając, jak się wydaje na dwa elementy: asymilację z polskością oraz sukces ekonomiczny. To pierwsze dokonało się poprzez konwersję na chrześcijaństwo, zaś pozycję finansową osiągnął zrazu jako dzierżawca monopolu tytoniowego w Królestwie Polskim, a następnie jako sprawny udziałowiec rynku bankowego. Pozostawił po sobie liczne potomstwo, z którego ciągłość rodzinie zapewnili m.in. dwaj synowie: Borys (1805-1861) i Ludwik (1806-1880). Jeden z jego prawnuków, Tadeusz Włodzimierz Halpert (1886-1963), pisał we wspomnieniach: „Jestem Polakiem, urodzonym w Polsce, w rodzinie, której przedstawiciele w większości byli zdolnymi i popularnymi ludźmi, z talentem do zawierania małżeństw, z bogatymi i arystokratycznymi rodzinami.” Ożenki z rodzinami arystokratycznymi (Braniccy, Wielopolscy) to lata późniejsze, ale już drugie małżeństwo jednego z synów Salomona sprawiło, że nazwisko to zapisało się na trwałe w historii Polski. Po śmierci Józefiny z Chojnackich (1814-1835), Borys Halpert bowiem ożenił się z kobietą o nieprzeciętnej urodzie i jeszcze większym talencie artystycznym, aktorką i tłumaczką: Leontyną Eleonorą z Żuczkowskich (1803-1895). LEONTYNA, LEDÓCHOWSKA I SŁOWACKI Dama ta cieszyła się wielką sławą w swojej epoce i należała do najwybitniejszych aktorek, tuż obok Józefy Ledóchowskiej (córki pięknej Agnieszki Truskolaskiej!), Teresy Palczewskiej (Markowskiej), Anieli Nacewiczówny (Wojciechowej Bogusławskiej), a już niebawem, jeszcze za jej życia, wkroczyła wielka „Modjeska”, czyli Helena Modrzejewska (po mężu Chłapowska). Leontyna była córką Grzegorza Żuczkowskiego (zm. 1839) i Anny z Gołębiowskich , miała troje rodzeństwa. Ciekawe, czy miejsce urodzenia mogło na nią jakoś wpłynąć? – przyszła na świat w Puławach. O jej dzieciństwie jednak niemal nic nie wiadomo. Być może zaczynała w teatrze na prowincji u Karola Bauera, a może należała do uczennic Bonawentury Kudlicza – informacje też są skąpe i niepewne. W Teatrze Narodowym w Warszawie zadebiutowała w 1821 roku rolą Sabiny (żony Horacjusza) we francuskiej tragedii „Horacjusze”. Mimo udanego debiutu, nie weszła do zespołu Teatru Narodowego, bowiem wobec dwóch wymienionych aktorek, była jeszcze nieopierzonym kurczątkiem, choć bardzo zdolnym i stanowiącym dla nich konkurencję! Powróciła w 1824 roku, kiedy jedna z nich, Józefa Ledóchowska była już zbyt wiekowa (ponad 40 lat), jak na role, które chciała grać. Nacewiczówna była już mężatką, więc dla Leontyny nastał czas scenicznych żniw. Obsadzanie jej w rolach heroicznych kobiet nie mogło oczywiście podobać się pani Ledóchowskiej, więc w zespole teatru wrzało. Jakże musiały obie cierpieć, gdy zdarzyło się, że wystąpiły raz w tej samej sztuce. Publiczność ją polubiła, a wcielenie się w rolę Cyganki przyjęła wręcz entuzjastycznie. Rozwijając się w kunszcie, zaczęła Leontyna iść w kierunku ekspresji, w którym mogła wykorzystać emocje, nie deklamując tekstu już w sposób klasyczny. Jak twierdzą teatrolodzy, „Marię Stuart” młody Juliusz Słowacki miał napisać dla niej. Nie dane jej było zagrać tej roli, ale z perspektywy historii literatury i teatru w Polsce, zapisanie jej nazwiska przy Słowackim wiele znaczy. Gdy po powstaniu listopadowym, w 1832 roku Leontyna Żuczkowska wróciła na scenę, Józefa Ledóchowska już nie grała, a nasza bohaterka miała wsparcie od serca, bowiem dyrektor Teatrów Warszawskich, Borys Halpert zainteresował się nią nie tylko jako aktorką, ale i towarzyszką życia. Pobrali się po śmierci jego pierwszej żony, w 1836 roku, a na początku komentarze o pozycji Leontyny, jako żony dyrektora teatru, nie ułatwiały im życia… Trochę krytycznie patrzono na jego rządy w teatrze. Mówiono, że nie pisał sztuk, nie grał na scenie, ale przyznawano, iż ma doskonały zmysł artystyczny. Człowiek to dobrych chęci, ale bezsilny, nie umiał dać impulsu do rozwoju szkoły dramatycznej. Jej także czasami wypominano, iż wprawdzie świetnie uczy młodych, ale na scenie naśladuje T. Palczewską. W innym miejscu recenzenci stwierdzali, że nie reprezentuje żadnej szkoły teatralnej, ale rozpływali się nad mistrzowskim aktorstwem Leontyny. Dariusz Kosiński z kolei mówi, że Leontyna Halpertowa była ceniona tylko w swoim czasie i pamięć o niej nie przedostała się do następnych pokoleń miłośników i krytyków teatru. TRANSLATORKA W drugiej fazie swej kariery, właśnie po powstaniu listopadowym, Leontyna Halpertowa musiała zmierzyć się z problemem, który dotyczył całego polskiego teatru, działającego szczególnie w Królestwie Polskim. To cenzura rosyjska. Nie pozwalała ona na to, aby teatry wystawiały sztuki dramatyczne, w których pojawiały się wielkie postaci z historii Polski, ale i dynastii panujących w Europie, a tym bardziej nie mogło być akcentów dla Polaków ważnych, związanych z dążnością do niepodległości. A więc, nic z polityki i nic z wielkich tematów światowego dramatu. Zezwalano więc na treści lżejsze lub obyczajowe, co zresztą bardziej też podobało się publiczności. Królowały sztuki o proweniencji francuskiej, mniej lub bardziej udolnie tłumaczone na język polski. W tym też próbowała się odnaleźć Leontyna. Miała już doświadczenie translatorskie sprzed roku 1830, więc wróciła do niego i przełożyła w sumie 16 sztuk, wśród nich: „Malwina, czyli małżeństwo ze skłonności” (aut. E. Scribe, Teatr Narodowy 1829), „Księżna i paź” (aut. A. N. Bárand, Ch. Puysaye, Teatr Narodowy 1830), „Jenny” (Teatr Narodowy 1937), „Adrianna Lecouvreur” (aut. E. Scribe, E. Legouvég, Teatr Rozmaitości, 1851). Wspomnianą Adrianną Leontyna Halpertowa kończyła karierę. Z wierną publicznością pożegnała się na scenie w 1851 roku (raz tylko weszła na deski teatru w 1859 roku, mówiąc „Rękawiczkę” F. Schillera), w jej życiu pojawiły się kłopoty zdrowotne, cierpiała prawdopodobnie na chorobę Parkinsona. Była L. Halpertowa gwiazdą w epoce teatru gwiazdorskiego (I. Werowski, W. Piasecki, A. Żółkowski, J. Królikowski, A. Truskolaska, J. Ledóchowska, W. Bakałowiczowa). Ale też teatru, który nakreślił kierunek w dziedzinie gry aktorskiej. Jak pisze dalej Agnieszka Wanicka, obowiązujące wymagania wobec aktorów, były kontynuowane przez kolejne pokolenia. I tak też postępowała Helena Modrzejewska. A zauważyła to właśnie nasza Leontyna Halpertowa, która po obejrzeniu spektaklu „Adrianna”, z rolą główną Heleny Modrzejewskiej, miała powiedzieć: „Ona zaczyna od tego, na czym ja skończyłam”. Leontyna z Żuczkowskich Halpertowa zmarła w wieku 92 lat. Niektóre główne role L. Halpertowej: - Sabina w „Horacjuszach”, - Cecylia w „Panna mężatka” (Józefa Korzeniowskiego), - „Mirandolina” - rola tytułowa w sztuce Carlo Goldoniego, - Rita w „Ricie Hiszapance”, - Elwira w komedii „Mąż i żona” Al. Fredry, - Fedra w tragedii Racine’a, - Szimena w „Cydzie” Corneille’a, - Joanna w „Dziewicy Orleańskiej” F. Schillera, - Barbara Radziwiłłówna w tragedii A. Felińskiego - Klara w „Ślubach panieńskich” Al. Fredry Źródła (wybór): - T. Halpert, „Pierwsze 72 lata mojego życia”, „Szczekociński Rocznik Historyczny”, Szczekociny 2013, s. 208; - https://didaskalia.pl/pl/artykul/pozerali-ja-oczyma; - https://encyklopediateatru.pl/.../40797/leontyna-halpertowa PŁ, 23.06.2022

Kategorie:

Inne podcasty

OGÓLNY OPIS PODCASTU

Sekrety Mazowsza

Historia, tradycje, wydarzenia kulturalne, rozmowy o sztuce, o ludziach - różnorodna panorama regionu mazowieckiego.

Odcinki podcastu (600)

"Drzwi do lasu" - o twórczości Wojciecha Jastrzębowskiego (1884-1963)

O wystawie "Projektant. Wojciech Jastrzębowski (1884-1963)", czynnej do 19 maja br., prezentującej twórczość projektanta m.in. mebli, wnętrz, monet, rektora warszawskiej ASP oraz o warsztatach dla dzieci (ścieżka edukacyjna projektowania), będących jednym z wydarzeń wokół wystawy, w programie mówiły: Joanna Kania, historyk sztuki, kuratorka ekspozycji oraz Jacqueline Horodyńska, pracownik Muzeum, doktorantka IS PAN, prowadząca wspomniane warsztaty dla dzieci.

17.04.2024

26 min 41 s

Odtwórz

Jerzy Kozarzewski - poeta, żołnierz, potomek Norwidów

Jerzy Kozarzewski, poeta, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) w czasie II św., po tzw. wyzwoleniu został skazany na śmierć przez władze komunistyczne. Jego żona, Magdalena zwróciła się do Juliana Tuwima, czy nie zechciałby interweniować u władz najwyższych, aby ocalić życie męża i kilku innych skazanych. Autor „Kwiatów polskich” zachwycił się przejmującym wierszem J. Kozarzewskiego i ani chwili nie wahał się, że trzeba ratować młodego poetę. Bolesław Bierut w drodze łaski zmienił karę śmierci na więzienie.

Magdalena z Bojanowskich (1919-2012) byłą córką Jerzego, muzyka i Ireny z Hamanów, powiązana rodzinnie z Wernerami, Norblinami, Schuchami i innymi rodzinami burżuazji warszawskiej. Jerzy Kozarzewski (1913-1996) był synem Zbigniewa i Janiny z Łempickich, wnukiem Marii z Marchwickich Kozarzewskiej, jak również wnukiem Marii z Norwidów Łempickiej.

Magdalena wspominała swój ślub z Jerzym (którego udzielił im ks. J. Zieja): W 1943 roku z domu Wujostwa [chodzi o Stefanię z Hamanów i Stanisława Schuchów] wyszłam za mąż za Jerzego Kozarzewskiego, ogarnięta ich ogromną miłością na równi z synami. Jednym z gości weselnych był 88-letni Ludwik Solski (…). W zebranym wtedy rodzinno-przyjacielskim kręgu tyle było ciepła, serdeczności, nadziei, że dzień ten pozostał w pamięci jak wyjęty z okupacyjnej rzeczywistości. Stół przygotowany do przyjęcia weselnego ubrany był kwiatami przez Ciotkę, która z drobnych kwiatów i liści ułożyła kontur granic Polski, obejmujący już te ziemie, o jakich się wówczas mówiło.

Skoro w tym domu, mającym także korzenie „obce”, w którym patriotyzm polski był na porządku dziennym, nie dziwił fakt, iż spowiednik wskazał Jerzemu Magdalenę, jako dziewczynę wartą uwagi.

Jerzy Kozarzewski urodził się w Trawnikach Lubelskich. Matka była nauczycielką, ojciec chemikiem. Dzieciństwo spędził w Piotrkowie Trybunalskim, studiował w Szkole Głównej Handlowej. Podjął pracę w Zakładach Wydawniczych M. Arct, a od 1938 w Zakładach Zbrojeniowych w Stalowej Woli. Był działaczem ONR oraz członkiem Organizacji Polskiej.

We wrześniu 1939 dostał się do niewoli radzieckiej. Samotnie uciekł z transportu. Wstąpił do konspiracyjnego Związku Jaszczurczego, a następnie Narodowych Sił Zbrojnych. Działał w Piotrkowie. W 1941 - ścigany przez Gestapo - został przeniesiony na teren województwa krakowskiego. W 1942 roku przeniósł się do Warszawy. Po powstaniu warszawskim został z żoną umieszczony w obozie przejściowym w Pruszkowie, a następnie trafił do Oświęcimia, a potem do Mauthausen.

Po wojnie wrócił do Polski i wszedł ponownie do struktur konspiracyjnych NSZ. Aresztowany w październiku 1945, dnia 6 sierpnia 1946 po pokazowym procesie otrzymał wyrok skazujący na podwójną karę śmierci. Wtedy właśnie, po rozmowie z Magdaleną Kozarzewską i przeczytaniu wiersza „Egzekucja”, Tuwim interweniował u Bieruta; Kozarzewski z więzienia wyszedł w 1956 roku.

Po odbyciu kary zamieszkał w Nysie, pracując najpierw w szpitalu, ale niemal od razu zaczął udzielać się społecznie, m.in. pełnił obowiązki przewodniczącego prezydium Komitetu Rodzicielskiego w Liceum Ogólnokształcącym Carolinum, a w 1957 stworzył Ognisko Muzyczne. Przygotowywał do adaptacji zabytkowe kolegium św. Anny przy Rynku Solnym na Szkołę Muzyczną. Ale jednak w 1962 roku został zdjęty ze stanowiska i przeniesiony do pracy w inwestycjach miejskich.

Już w latach 30. XX wieku pisał wiersze. Nie wprost przecież, ale nawiązywały one do Romantyzmu, który stanowił dla niego inspirację. Co ciekawe, nie Norwida stawiał na pierwszym miejscu – choć był prawnukiem jego brata, Ksawerego Norwida – ale lubił twórczość Słowackiego. Pisał dla żony, rodziny, z własnej potrzeby. Pisał także w okresie wojny i o wojnie… Dopiero w 1992 wydał pierwszy tomik wierszy „Dar codzienności”, a po jego śmierci zostały odnalezione i wydane w tomiku „Późne żniwo” utwory z okresu wojny i uwięzienia. Spuścizną poetycką Jerzego Kozarzewskiego zajęła się dr Magdalena Woźniewska-Działak, opracowując publikację Szukam cię nieustannie. Wiersze wybrane, wydaną przez Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach.

W niedzielę 14 kwietnia br. w Muzeum C. Norwida w Dębinkach (pow. wyszkowski, gm. Zabrodzie) odbyło się spotkanie wieczorne poświęcone Jerzemu Kozarzewskiemu. W relacji z tego wieczoru w programie występują: dr Magdalena Woźniewska-Działak, literaturoznawca z UKSW w Warszawie, córka Jerzego i Magdaleny Kozarzewskich, Anna Kozarzewska-Bigazzi, syn Marcin Kozarzewski oraz Jacenty Matysiak, dyrektor Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach. Na fortepianie grała druga córka J. M. Kozarzewskich, Maria Kozarzewska-Sterczyńska, pianistka i wykładowca Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, a na wiolonczeli – Marcin Zdunik. Fragmenty poezji Jerzego Kozarzewskiego czytał Marcin Kwaśny.

-------------------

Lit.:

- J. Kozarzewski, Szukam cię nieustannie. Wiersze wybrane, red. M. Woźniewska-Działak, Dębinki 2024, s. 8, 120;

- S. Werner, Korzenie. Sławni i bliscy z rodziny Wernerów oraz rodzin skoligaconych: Norblinów, Schuchów, Malczów, Fukierów, Meisnerów..., Warszawa 2002, s. 255, 256;

- M. Kozarzewska, Dla Jadwigi [w:] "Teksty Drugie" nr 4, Warszawa 2005, s. 215 i 216.

16.04.2024

24 min 41 s

Odtwórz

100-lecie Sadyby: Jeziorko Czerniakowskie; Małgorzata Karolina Piekarska

„Opowiedz mi, proszę. Chcę usłyszeć o Twojej SADYBIE..." - w „Sekretach Mazowsza", w każdy piątek o godz. 13.30 o warszawskiej Sadybie opowiadają jej obecni lub niegdysiejsi mieszkańcy: ci, którzy się tam urodzili, ci, którzy ją bezgranicznie pokochali, ci, którzy tylko na niej szczęśliwie żyją, ale i ci, którzy bezustannie dla niej pracują. Obchodami 100-lecia Sadyby koordynuje Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Miasto Ogród Sadyba, a medialnie patronuje mu Radio dla Ciebie. I choć oficjalne uroczystości i jubileusz już się zakończyły, kontynuujemy nasz cykl.

O projekcie „7 cudów Mokotowa. Nasze Niematerialne Dziedzictwo” typu oral history, w którym nagrywane są relacje – wspomnienia mieszkańców Sadyby, na temat Jeziorka Czerniakowskiego, opowiadała Małgorzata Karolina Piekarska, historyk sztuki, dziennikarka, kierownik Działu Zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie. Projekt jest przygotowywany w ramach działań Biblioteki Publicznej im. Z. Łazarskiego w Dzielnicy Mokotów Miasta Stołecznego Warszawy.

22.03.2024

21 min 49 s

Odtwórz

Palma wielkanocna w tradycji Mazowsza

O tradycji święcenia i wytwarzania palm wielkanocnych na Mazowszu, ale w kontekście również obyczajów z innych części Polski, w programie mówiła Małgorzata Jaszczołt, kierownik Działu Programowego Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie.

21.03.2024

22 min 05 s

Odtwórz

85-lecie Chóru AVE

„Pasję według św. Mateusza” na głosy solowe, chór i 8 instrumentów, autorstwa prof. Krzysztofa Kusiel-Moroza w Niedzielę Palmową 24 marca 2024 roku o g. 19.15 w kościele Narodzenia NMP w Warszawie-Płudach przy ulicy Klasyków 21 wykona Chór „AVE”. Instrumentacji utworu dokonał Jerzy Cembrzyński, a wystąpią soliści, a oprócz chóru „AVE” muzycy Filharmonii Narodowej.

Koncert jest częścią obchodów 85-lecia Chóru, który nieprzerwanie (poza krótkim okresem w czasie II wojny św.) działa, będąc nie tylko zespołem śpiewaczym, ale także zintegrowanym środowiskiem ludzi: artystów amatorów, profesjonalistów, pasjonatów, którzy poświęcając swój czas i rozwijając stale talent, dają radość rzeszom słuchaczy. A wykonują nie tylko utwory sakralne, ale również współczesne i dawniejsze standardy oraz dzieła nowe.

Wypada dodać, że na koncercie tym, Chór „AVE” otrzyma honorowe wyróżnienie, czyli medal Pro Mazovia, przyznany przez marszałka województwa mazowieckiego.

Gratulujemy, a o historii i pasji do śpiewu, w programie mówią chórzyści: Aleksandra Mróz oraz dyrygent Chóru i prezes Fundacji „AVE”, Bartłomiej Włodkowski.

Wstęp na koncert jest wolny, ale organizatorzy proszą o rezerwacje miejsc siedzących: fundacjaave.pl. Projekt współfinansowany przez m.st. Warszawa – Dzielnica Białołęka.

20.03.2024

21 min 44 s

Odtwórz

Wiosna i Wielkanoc - Muzeum Zamek Zbrojownia w Liwie

O powitanie wiosny z latawcami (21.03.), o koncercie wielkanocnym z Kapelą Niwińskich, o palmach wielkanocnych (24.03), jak też o bieżących wystawach oraz o urodzinach królowej Bony, czyli o bogatym programie działalności Muzeum w najbliższym czasie, w programie mówiła Eliza Czapska, dyrektor Muzeum - Zamek Zbrojownia w Liwie.

19.03.2024

23 min 09 s

Odtwórz

Klatki schodowe w warszawskich kamienicach

Klatka schodowa to takie miejsce, w którym spotykają się różni ludzie: właściciele budynku czy kamienicy, mieszkańcy (właściciele mieszkań lub je wynajmujący), goście, przychodzący do mieszkańców, ale i - a mówimy o okresie głównie drugiej połowy XIX i I połowy XX wieku - obsługa: służba, listonosze i inni. Ludzie ci jednak nie zawsze widywali się na jednej klatce schodowej, bo zazwyczaj były one dwie. Pierwsza - główna, elegancka, z wystrojem robionym na zamówienie właściciela lub ze znormalizowanych projektów; to ta klatka, w której była także winda. Druga zaś - nazywana często kuchenną - mieściła się w oficynie, wejście do niej zazwyczaj było od strony podwórza. Całość jednak stanowiła przemyślany plan ludzkich "podróży" po dawnych kamienicach warszawskich. O pewnego rodzaju fenomenie, atmosferze i pięknie klatek schodowych w kamienicach warszawskich, w programie mówił Adrian Sobieszczański, licencjonowany przewodnik po Warszawie - Warszawski Przewodnik.

18.03.2024

23 min 31 s

Odtwórz

Świadomy Kurp od dzieciństwa - Mirosław Grzyb

O wchłanianiu tradycji kurpiowskiej od dzieciństwa po życie dorosłego człowieka opowiada Mirosław Grzyb, prezes Związku Kurpiów, mieszkaniec Kadzidła na Kurpiach Zielonych.

15.03.2024

18 min 12 s

Odtwórz

Stowarzyszenie Historyków Sztuki i Kamienica Fukierowska

Stowarzyszenie Historyków Sztuki istnieje od 1934 roku. Wyraźny ślad na jego działalności odcisnął prof. Stanisław Lorentz, którego zasługą był fakt, że Stowarzyszenie zajmuje Kamienicę Fukierów w Warszawie. Spotkania historyków sztuki, konferencje naukowe, ale i wykłady, prelekcje, gawędy otwarte dla wszystkich (najbliższe 19 i 26 marca) - to tylko niektóre działania SHS. Jest też biblioteka i nowość: własny kanał na You Tube. O historii i bieżącej działalności Stowarzyszenia Historyków Sztuki, jak też o zmarłej w grudniu ubiegłego roku prof. dr hab. Marii Kałamajskiej-Saeed (1941-2023), badaczką polskich świątyń na Kresach, szczególnie na Wileńszczyźnie i Grodzieńszczyźnie, autorce monografii obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w Wilnie, z prof. dr hab. Anną Sylwią Czyż, prezesem Stowarzyszenia Historyków Sztuki rozmawiał Piotr Łoś

(Gość programu, dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. UKSW w Warszawie, już po nagraniu audycji otrzymała informację o nadaniu Jej tytułu Profesora, przyznanego decyzją Prezydenta RP. Serdecznie gratulujemy!)

14.03.2024

23 min 22 s

Odtwórz

Dzień Kurpiowski - Służewski Dom Kultury

Koło Gospodyń Wiejskich we wsi Zalas (gm. Łyse, pow. ostrołęcki) powraca do tradycji kurpiowskich. Wprawdzie istnieje od 4 lat, ale właśnie w ostatnim okresie coraz częściej prowadzi różne działania wokół tradycji kultury Kurpi Zielonych. Jednym z nich jest uczestnictwo w warsztatach plecenia palm wielkanocnych z bibuły (która już wiele lat temu stała się głównym materiałem twórczym, z tej racji, że wcześniej używane rośliny naturalne obecnie często są pod ochroną), które odbędą się w sobotę 16 marca o godz. 15 w Służewskim Domu Kultury w Warszawie. Poza paniami z KGW Zalas, wystąpi też zespół ludowy „Puszcza Zielona”, prowadząc drugą część warsztatów – naukę tańców i pieśni kurpiowskich. O tym wydarzeniu, ale i swojej pasji do kultury kurpiowskiej w programie mówiła Agnieszka Krawczyk z Koła Gospodyń Wiejskich w Zalasie oraz członkini zespołu „Puszcza Zielona”, pochodząca rodzinnie ze wsi Chudek (gm. Kadzidło), z tytułu małżeństwa – synowa Zofii Krawczyk, wybitnej twórczyni ludowej kurpiowskiej, znanej z robienia pięknych palm wielkanocnych i w ogóle rękodzieła artystycznego.

13.03.2024

22 min 44 s

Odtwórz

1

2

3

...

58

59

60

PODCASTY

Inne z tej kategorii

Zobacz wszystkie

Wieczór RDC

5271 odcinków

Szybkie wózki

216 odcinków

W audycji „Szybkie wózki”, w której znajdzie się miejsce zarówno dla historii motoryzacji, sztuki i kultury wokół niej, jak i dla nowoczesnych rozwiązań, mobilności oraz biznesowych innowacji.

Pan od przyrody

372 odcinki

Audycja skierowana do najmłodszych odbiorców, ale i rodzice znajdą coś dla siebie.

Niepodległa po 1918

250 odcinków

Sekrety Mazowsza