Rody i Rodziny Mazowsza

Rody i rodziny Mazowsza: Zdzisław Tarnowski. Pan na Dzikowie

  • Piotr Szymon Łoś

  • 07.11.2020
  • 49 min 16 s

Krótki opis odcinka

Kwestia robotnicza wiejska i połączona z nią emigracja zarobkowa i ich uregulowanie, wysunęły się też na pierwszy plan i w ciągu mego urzędowania opierały się nieustannie o władze administracyjne. Niektórzy światli obywatele kraju odczuli tę potrzebę i przy radach powiatowych zaczęli zakładać biura pośrednictwa pracy, mające ułatwić włościanom szukanie zarobku, jak np. hr. Zdzisław Tarnowski w Tarnobrzegu, hr. Jan Tyszkiewicz w Kolbuszowej. Pierwszy z nich, opierając się na dobrych skutkach takiego biura, wniósł w sejmie projekt ustawy o założenie i prowadzenie publicznych biur pośrednictwa pracy, a projekt ten (…) stał się podstawą ustawy uchwalonej przez sejm w roku 1903 (…) – pisał w swoich pamiętnikach prof. Michał Bobrzyński, poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie, późniejszy prezydent Namiestnictwa Galicyjskiego, znający Zdzisława Tarnowskiego dobrze z racji obowiązków politycznych. Z kolei jeden z najwybitniejszych polityków okresu II RP, uważany przez niektóre środowiska za ewentualnego króla, właściciel dużych majątków ziemskich na Wołyniu, jak też dóbr Nieborów na Mazowszu, Janusz Radziwiłł pisał: Miałem dla niego nie tylko duży sentyment, ale także duże poważanie. Był dla mnie, proszę się nie zgorszyć, jeżeli się tak wyrażę, typem wielkiego magnata polskiego. Nie była to może wielka inteligencja, ale była w nim wielka szlachetność i konsekwencja postępowania. Zdzisław Jan Tarnowski (1862-1937) był synem Jana Dzierżysława (1835-1894) i Zofii z Zamoyskich (1839-1930). Pozycja społeczno-polityczna jego ojca i powiązania rodzinne matki ułatwiały mu odpowiedni start w życiu, niemniej – co widać dobrze w książce Magdaleny Jastrzębskiej „Zdzisław Tarnowski. Pan na Dzikowie” – osobiste cechy miały niebagatelne znaczenie w tym, iż był osobą powszechnie cenioną. Ojciec Jan Dzierżysław Tarnowski należał do grupy przywódców konserwatystów, z ich ramienia był posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, którego w latach 1886–1890 był marszałkiem. Zanim Zdzisław Tarnowski do swojej Biblioteki w Dzikowie kupił rękopis „Pana Tadeusza”, już jego ojcu przyszło zadbać o pamięć o Adamie Mickiewiczu. Jan Tarnowski bowiem, będąc marszałkiem Sejmu, razem z Namiestnikiem Kazimierzem Badenim zrezygnowali z pierwszych funkcji w kraju, protestując w ten sposób przeciw brakowi zgody cesarza Franciszka Józefa na sprowadzenie doczesnych szczątków Mickiewicza do Krakowa. W jego oczach musieli mieć obaj duży autorytet, skoro jednak Habsburg ugiął się i zgodę wydał, a ich dymisja nie została przyjęta. Ponadto, Jan Dzierżysław był dożywotnim członkiem Izby Panów i posłem do Rady Państwa w Wiedniu, prezesem wydziału rady powiatowej w Mielcu oraz prezesem Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego. Matka Zdzisława zaś, Zofia pochodziła z ordynackiej linii Zamoyskich, była wnuczką słynnej z piękności i bardzo licznego potomstwa, Zofii z Czartoryskich Stanisławowej Zamoyskiej. Jej ojciec Zdzisław Zamoyski (1810-1855) przez małżeństwo osiadł na Mazowszu. Pojął za żonę Józefę z Walickich (wdowę, 1° Stanisławową Beydo-Rzewuską), która wniosła do małżeństwa i rodziny dobra Belsk Duży z siedzibą w Małej Wsi – rezydencją owianą sławą napoleońską poprzez Jana Kozietulskiego, szwoleżera spod Samosierry. Zdzisław Zamoyski zmarł młodo, a jego córki postanowiły, że gdyby kiedyś miały synów, to będą oni mieli na imię Zdzisław, na pamiątkę ojca. Tak się stało: Wanda została wydana za Stanisława Grocholskiego z Pietniczan na Podolu i miała z nim m.in. syna Zdzisława Grocholskiego, Maria wyszła za Jana Tadeusza Lubomirskiego i urodziła m.in. syna Zdzisława Lubomirskiego (1865-1943) z Małej Wsi, prawnika i polityka, prezydenta Warszawy, regenta w Radzie Regencyjnej oraz Zofia Janowa Tarnowska, która wychodząc za Jana D. Tarnowskiego powiła syna Zdzisława, bohatera tej audycji oraz książki. O Zdzisławie Tarnowskim i jego rodzinie: o spadkobiercach panów małopolskich, o Kolekcji Dzikowskiej, w tym o słynnym „Lisowczyku” Rembrandta; o pięknym uczuciu Zofii z Potockich z Krzeszowic i Zdzisława, o jego działalności politycznej i tragicznym pożarze Dzikowa w 1927 roku, pożarze, z którego Dzików podźwignął się i trwa do dziś, będąc świadkiem wielkiego wysiłku tej rodziny na niwie kultury, polityki i sztuki – o tym wszystkim w audycji opowiadała Magdalena Jastrzębska, autorka książki „Zdzisław Tarnowski. Pan na Dzikowie” (wyd. LTW). Źródła cytatów: M. Bobrzyński, Z moich pamiętników, Wrocław Kraków 1957, s. 79 J. Jaruzelski, Książę Janusz (1880-1967). Szkice i Wspomnienia Janusza Radziwiłła, Warszawa 2001, s. 113. [gallery ids="363832,363833,363834,363835,363836,363837,363838,363839,363840,363841,363842,363843,363844,363845,363846,363847,363849,363850"]

Opis odcinka

Kwestia robotnicza wiejska i połączona z nią emigracja zarobkowa i ich uregulowanie, wysunęły się też na pierwszy plan i w ciągu mego urzędowania opierały się nieustannie o władze administracyjne. Niektórzy światli obywatele kraju odczuli tę potrzebę i przy radach powiatowych zaczęli zakładać biura pośrednictwa pracy, mające ułatwić włościanom szukanie zarobku, jak np. hr. Zdzisław Tarnowski w Tarnobrzegu, hr. Jan Tyszkiewicz w Kolbuszowej. Pierwszy z nich, opierając się na dobrych skutkach takiego biura, wniósł w sejmie projekt ustawy o założenie i prowadzenie publicznych biur pośrednictwa pracy, a projekt ten (…) stał się podstawą ustawy uchwalonej przez sejm w roku 1903 (…) – pisał w swoich pamiętnikach prof. Michał Bobrzyński, poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie, późniejszy prezydent Namiestnictwa Galicyjskiego, znający Zdzisława Tarnowskiego dobrze z racji obowiązków politycznych. Z kolei jeden z najwybitniejszych polityków okresu II RP, uważany przez niektóre środowiska za ewentualnego króla, właściciel dużych majątków ziemskich na Wołyniu, jak też dóbr Nieborów na Mazowszu, Janusz Radziwiłł pisał: Miałem dla niego nie tylko duży sentyment, ale także duże poważanie. Był dla mnie, proszę się nie zgorszyć, jeżeli się tak wyrażę, typem wielkiego magnata polskiego. Nie była to może wielka inteligencja, ale była w nim wielka szlachetność i konsekwencja postępowania. Zdzisław Jan Tarnowski (1862-1937) był synem Jana Dzierżysława (1835-1894) i Zofii z Zamoyskich (1839-1930). Pozycja społeczno-polityczna jego ojca i powiązania rodzinne matki ułatwiały mu odpowiedni start w życiu, niemniej – co widać dobrze w książce Magdaleny Jastrzębskiej „Zdzisław Tarnowski. Pan na Dzikowie” – osobiste cechy miały niebagatelne znaczenie w tym, iż był osobą powszechnie cenioną. Ojciec Jan Dzierżysław Tarnowski należał do grupy przywódców konserwatystów, z ich ramienia był posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, którego w latach 1886–1890 był marszałkiem. Zanim Zdzisław Tarnowski do swojej Biblioteki w Dzikowie kupił rękopis „Pana Tadeusza”, już jego ojcu przyszło zadbać o pamięć o Adamie Mickiewiczu. Jan Tarnowski bowiem, będąc marszałkiem Sejmu, razem z Namiestnikiem Kazimierzem Badenim zrezygnowali z pierwszych funkcji w kraju, protestując w ten sposób przeciw brakowi zgody cesarza Franciszka Józefa na sprowadzenie doczesnych szczątków Mickiewicza do Krakowa. W jego oczach musieli mieć obaj duży autorytet, skoro jednak Habsburg ugiął się i zgodę wydał, a ich dymisja nie została przyjęta. Ponadto, Jan Dzierżysław był dożywotnim członkiem Izby Panów i posłem do Rady Państwa w Wiedniu, prezesem wydziału rady powiatowej w Mielcu oraz prezesem Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego. Matka Zdzisława zaś, Zofia pochodziła z ordynackiej linii Zamoyskich, była wnuczką słynnej z piękności i bardzo licznego potomstwa, Zofii z Czartoryskich Stanisławowej Zamoyskiej. Jej ojciec Zdzisław Zamoyski (1810-1855) przez małżeństwo osiadł na Mazowszu. Pojął za żonę Józefę z Walickich (wdowę, 1° Stanisławową Beydo-Rzewuską), która wniosła do małżeństwa i rodziny dobra Belsk Duży z siedzibą w Małej Wsi – rezydencją owianą sławą napoleońską poprzez Jana Kozietulskiego, szwoleżera spod Samosierry. Zdzisław Zamoyski zmarł młodo, a jego córki postanowiły, że gdyby kiedyś miały synów, to będą oni mieli na imię Zdzisław, na pamiątkę ojca. Tak się stało: Wanda została wydana za Stanisława Grocholskiego z Pietniczan na Podolu i miała z nim m.in. syna Zdzisława Grocholskiego, Maria wyszła za Jana Tadeusza Lubomirskiego i urodziła m.in. syna Zdzisława Lubomirskiego (1865-1943) z Małej Wsi, prawnika i polityka, prezydenta Warszawy, regenta w Radzie Regencyjnej oraz Zofia Janowa Tarnowska, która wychodząc za Jana D. Tarnowskiego powiła syna Zdzisława, bohatera tej audycji oraz książki. O Zdzisławie Tarnowskim i jego rodzinie: o spadkobiercach panów małopolskich, o Kolekcji Dzikowskiej, w tym o słynnym „Lisowczyku” Rembrandta; o pięknym uczuciu Zofii z Potockich z Krzeszowic i Zdzisława, o jego działalności politycznej i tragicznym pożarze Dzikowa w 1927 roku, pożarze, z którego Dzików podźwignął się i trwa do dziś, będąc świadkiem wielkiego wysiłku tej rodziny na niwie kultury, polityki i sztuki – o tym wszystkim w audycji opowiadała Magdalena Jastrzębska, autorka książki „Zdzisław Tarnowski. Pan na Dzikowie” (wyd. LTW). Źródła cytatów: M. Bobrzyński, Z moich pamiętników, Wrocław Kraków 1957, s. 79 J. Jaruzelski, Książę Janusz (1880-1967). Szkice i Wspomnienia Janusza Radziwiłła, Warszawa 2001, s. 113. [gallery ids="363832,363833,363834,363835,363836,363837,363838,363839,363840,363841,363842,363843,363844,363845,363846,363847,363849,363850"]

Kategorie:

OGÓLNY OPIS PODCASTU

Rody i Rodziny Mazowsza

Mamy w Polsce i na Mazowszu całą mozaikę rodzin. Są rody wielkie, możne i zasłużone, które przez wieki miały znaczenie polityczne, wsławiały się mecenatem kulturalnym i szeroką działalnością filantropijną. O wszystkich tych rodach staramy się mówić w tej audycji, najczęściej z udziałem ich członków lub z pomocą historyków.

Odcinki podcastu (480)

  • Śladami Zamoyskich po Mazowszu i Podlasiu

    • 23.03.2024

    • 50 min 26 s

  • Raczyńscy z Zawałowa

    • 09.03.2024

    • 47 min 07 s

  • Rzepeccy z Polichna i ze Lwowa

    • 02.03.2024

    • 51 min 30 s

  • Sługoccy z Iwonicza

    • 24.02.2024

    • 50 min 15 s

  • Zanowie z Dukszt, cz. 2

    • 17.02.2024

    • 49 min 43 s

  • 03.02.2024

    • 03.02.2024

    • 49 min 05 s

  • Czartoryscy z Pełkiń

    • 27.01.2024

    • 50 min 25 s

  • Zanowie z Dukszt, cz. 1

    • 20.01.2024

    • 51 min 31 s

  • 13.01.2024

    • 13.01.2024

    • 52 min 47 s

  • Orsettiowie z Ujazdu i Cichowscy z Raju

    • 06.01.2024

    • 53 min 49 s

1
2
3
...
46
47
48