„Małachowianka”, bo tak nazywane jest wśród uczniów i absolwentów obecne płockie Liceum Ogólnokształcącego im. Marszałka Stanisława Małachowskiego, to najstarsza polska szkoła i jedna z najstarszych w Europie, istniejąca nieprzerwanie w tym samym miejscu od 1180 r. Inicjatorami upamiętnienia w formie pomnika obecnego patrona „Małachowianki”, ustanowionego w 1921 r., są absolwenci szkoły z jednej klasy, którzy egzamin dojrzałości zdawali w 1963 r.

Rzeźba przed wejściem

Rzeźba przedstawiająca Stanisława Małachowskiego, który w dłoni uniesionej ręki trzyma Konstytucję 3 Maja, a drugą rękę opiera na lasce marszałkowskiej, stanie przed głównym wejściem do szkoły, nad którym widnieje napis: „Alma Mater Plocensis”. Na cokole pomnika znajdą się m.in. inskrypcje: „Stanisław Dzierżykraj Nałęcz hrabia Małachowski 1736-1809 - Marszałek Sejmu Wielkiego, Współtwórca Konstytucji 3 Maja” oraz „W setną rocznicę nadania szkole im. Marszałka Stanisława Małachowskiego - Prezydent i Mieszkańcy Miasta Płocka, Małachowiacy i Przyjaciele”.

- Rzeźba trafiła już do odlewni. Planujemy odsłonięcie pomnika we wrześniu, dokładnie w setną rocznicę nadania naszej szkole imienia marszałka Stanisława Małachowskiego - powiedział prof. Lech Chyczewski, rektor Wyższej Szkoły Medycznej w Białymstoku, absolwent „Małachowianki” z 1963 r. i prezes powołanego przez rówieśników z czasów szkolnych Towarzystwa Budowy Pomnika Marszałka Stanisława Małachowskiego.

Jak podkreślił prof. Chyczewski, aby powstał pomnik patrona „Małachowianki”, jeszcze w 2019 r. zorganizowano zbiórkę funduszy wśród absolwentów, jednak projektu nie udałoby się zrealizować, gdyby nie wsparcie prezydenta Płocka Andrzeja Nowakowskiego. - Pomnik marszałka Stanisława Małachowskiego stanie przed głównym wejściem do szkoły, obecnie znajdującym się w nowym jej skrzydle, i będzie jednym z ważnych obiektów na ścieżce historycznej miasta - powiedział prof. Chyczewski.

Dodał, iż twórcą projektu i modelu pomnika jest rzeźbiarz Marek Zalewski z Ciechanowa, m.in. autor innych płockich pomników, w tym pochodzącej z tego miasta Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej - aktorki, wieloletniej dyrektor Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

Multimedialny kiosk

Prof. Chyczewski zapowiedział, że w pobliżu pomnika patrona „Małachowianki” stanie multimedialny kiosk, w którym będzie można znaleźć m.in. informacje o najstarszej polskiej szkole, a jubileuszowej uroczystości odsłonięcia towarzyszyć będzie publikacja monografii poświęconej marszałkowski Stanisławowi Małachowskiemu, autorstwa prof. Adama Dobrońskiego, historyka, związanego z Uniwersytetem w Białymstoku - publikacja ukaże się dzięki wsparciu samorządu Mazowsza. Z okazji jubileuszu wybity zostanie także pamiątkowy medal z wizerunkiem marszałka Stanisława Małachowskiego.

Jak wspomniał prof. Chyczewski, pomysł upamiętnienia patrona „Małachowianki” zrodził się podczas jednego ze spotkań kolegów z jego dawnej klasy tej szkoły, gdy jeden z nich, Jan Koskowski, zwrócił uwagę, że dokładnie 25 września 2021 r. przypadać będzie setna rocznica nadania szkole obecnego imienia. W projekt włączyło się wiele osób, dawnych uczniów szkoły, jak np. Zbigniew Radzikowski, informatyk, mieszkający obecnie w Kanadzie, który jest także członkiem zarządu Towarzystwa Budowy Pomnika Marszałka Stanisława Małachowskiego.

- To grono tych ludzi, absolwentów, ich wielkie zaangażowanie, doprowadziło do tego, że realizacja projektu, ważnego dla naszej szkoły, dla Płocka, ale nie tylko, bo przecież to najstarsza szkoła w Polsce, okazała się możliwa. Znaleźliśmy przy tym wsparcie i życzliwość wielu innych osób - podkreślił prof. Chyczewski.

W komitecie honorowym budowy pomnika marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku znaleźli się m.in. prezydent miasta Andrzej Nowakowski, marszałek Mazowsza Adam Struzik, biskup płocki Piotr Libera, a także dyrektor „Małachowianki” Katarzyna Góralska oraz jako zasłużony absolwent szkoły ks. prof. Wojciech Góralski, znawca prawa kanonicznego, wykładowca Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, w 1993 r. jeden z negocjatorów Konkordatu.

W dokumencie organizacyjnym z września 1921 r. ówczesny minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Antoni Ponikowski napisał m.in.: „Na mocy aktu z dnia 11 czerwca 1921 r. Państwo Polskie objęło w ponowne posiadanie istniejącą od siedmiu stuleci w mieście Płocku szkołę średnią męską, która w latach wielkiej wojny światowej pozostawała pod opieką miejscowego Koła Polskiej Macierzy Szkolnej. Niniejszym uznaję tę szkołę za państwową i nadaję jej miano: Gimnazjum Państwowe imienia Marszałka Stanisława Małachowskiego”.

I dodał dalej: „Niechże czcigodna postać polskiego Arystydesa opromieniona aureolą Wielkiego Sejmu i Konstytucji Majowej, stanie się dla młodzieży polskiej wychowującej się w sędziwych murach prastarej uczelni, wzorem prawości i czystości duszy i czynów, cnoty obywatelskiej oraz zawsze chętnej gotowości do służenia Ojczyźnie”.

Najstarsza w Polsce

W obecnym Liceum Ogólnokształcącym im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku zachowały się najstarsze budynki szkoły, fundamenty wczesnośredniowiecznej kolegiaty św. Michała, przy której szkoła została ufundowana, XV-wieczna wieża i XVII-wieczny budynek ówczesnego Kolegium Jezuickiego.