Rozpoczynając marsz przy pomniku Umschlagplatz dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego Paweł Śpiewak przypomniał, że 22 lipca to również dzień urodzin Janusza Korczaka, któremu poświęcony był pierwszy Marsz Pamięci w 2012 r.

Zwykli i niezwykli ludzie

- To marsz myślenia o tych, którzy zginęli, jako zwykłych i niezwykłych ludziach ze środowiska żydowskiego - powiedział dyrektor ŻIH Paweł Śpiewak. - Ten marsz nazywany od śmierci, czyli od miejsca, gdzie Żydów gromadzono, wpychano do wagonów i wywożono do Treblinki, dzisiaj też jest od śmierci do życia. Do myślenia o tych, którzy zginęli, jako zwykłych i niezwykłych ludziach ze środowiska żydowskiego, o kramarzach, kupcach, rzemieślnikach, pisarzach, rabinach, tych, którzy znaleźli spełnienie swojego losu w obozie Treblinki - powiedział dyrektor ŻIH.

- Dzisiaj tej marsz dedykowany jest jednemu z tych, którzy zginęli podczas wojny, Władysławowi Szlenglowi, poecie, autorowi piosenek, kabareciarzowi. W getcie napisał wstrząsające wiersze, które były bardzo popularne, przechodziły z rąk do rąk. Z pierwszej deportacji ocalał, ale zginął 8 maja 1943 r. Chciałbym żebyś pamiętali o nim, ale również  przez niego o wszystkich, którzy stąd zostali wysłani na śmierć - dodał.

Kącik poświęcony Szlenglowi

Głos zabrał również były więzień łódzkiego getta, KL Auschwitz i Buchenwald, historyk, publicysta "Polityki" Marian Turski. Przypomniał, że w muzeum POLIN znajduje się kącik poświęcony Szlenglowi oraz przytoczył świadectwa innych o holokauście.

- Abraham Lewin pisał w Dzienniku: Martwe miasto, w trudnym znaczeniu tego słowa, przed trzema jeszcze miesiącami było tu mnóstwo Żydów. Gdzie się oni wszyscy podziali? Rachela Auerbach pisała: jak przez krajobraz smutnego snu szłam przez kompletnie opróżnione i głuche ulice. Absolutnie ich nie rozpoznając. Zrywał się wiatr i pędził nad domami i ulicami coś białego. Cóż to za śnieg o tej porze, było to unoszące się w przestrzeni pierze wypuszczone z pościeli po zamordowanych ludziach. Nie było czasu na rozpacz. Tragedia była zbyt powszechna - powiedział Turski.

- Chciałbym również przytoczyć wspomnienie mojej towarzyszki obozowej, Haliny Birenbaum. Kiedy trafiła do sauny myślała, że jest to komora gazowa. Wspominała. O czym ja wtedy myślałam, Boże mój, mam 16 lat i nigdy mnie chłopak nie całował i już nigdy nie pocałuje. Kiedy dzisiaj pójdziemy w marsz, pomyślmy o tych dziewczynach, których nigdy chłopak nie pocałował - dodał.

Postać Janusza Korczaka przypomniała również ambasador Izraela Anna Azari. Przytoczyła fragment wiersza Władysława Szlengla, "Kartka z dziennika akcji", w którym autor pisze: "Dziś widziałem Janusza Korczaka, jak szedł z dziećmi w ostatnim pochodzie, a dzieci były czyściutko ubrane, jak na spacer niedzielny w ogrodzie".

Pamiętając o "tamtej" Warszawie 

- Dzisiejszy marsz jest przypomnieniem tamtego pochodu i tamtej Warszawy, kiedy na oczach świata gasła jedna z najładniejszych żydowskich metropolii. W przededniu II wojny światowej Żydzi stanowili jedną trzecią ludności Warszawy. Z końcem okupacji niemieckiej pozostało tylko siedem tysięcy osób. Musimy stać na straży życia i bronić prawa do życia w demokracji i godności. Wszędzie. Pamięć o zagładzie nakłada na nas obowiązek walki o prawa każdego do bycia innym. W walce o wolne i tolerancyjne społeczeństwo będzie nas prowadzić pamięć o pomordowanych - powiedziała.

Po odczytaniu wiersza Władysława Szlengla "Okno na tamtą stronę" przez aktora filmowego i teatralnego Sławomira Hollanda i wykonaniu Psalmu 140 przez rabina Oriela Zareckiego, Marsz Pamięci ruszył w stronę ulicy Waliców. Tam, przed wojną mieszkał Władysław Szlengel. Przy ulicy Waliców "projekt muzyczny Szlengel" zaprezentował utwory bohatera marszu w nowych aranżacjach muzycznych.

Poeta, dziennikarz 

Szlengel był poetą, autorem tekstów kabaretowych, dziennikarzem. Napisał kilkudziesięciu piosenek. Do najpopularniejszych należą "Panna Andzia ma wychodne" i "Jadziem, panie Zielonka". Jego piosenki wykonywali m.in. Tadeusz Faliszewski, Mieczysław Fogg i Wiera Gran. W czasie powstania w getcie ukrywał się w schronie Szymona Kaca. Po wykryciu został rozstrzelany wraz z żoną 8 maja 1943 r.

Ginęli wszyscy

Niemcy rozpoczęli "wysiedlanie" mieszkańców warszawskiego getta 22 lipca 1942 r. W ciągu dwóch miesięcy trwania akcji 254 tys. ludzi wywieziono do obozu zagłady w Treblince, 11 tys. skierowano do obozów pracy, na miejscu rozstrzelano ok. 6 tys. W getcie legalnie pozostało 35 tys. osób, a ok. 25 tys. żyło w ukryciu.

W obozie zagłady w Treblince łącznie zamordowano ok. 900 tys. osób żydowskiego pochodzenia; ogromną większość z nich stanowili obywatele II Rzeczypospolitej.