– W dialogu międzyreligijnym chodzi o to, żeby każdy z uczestników pogłębiał się w swojej własnej tożsamości religijnej. Dialog z innym pomaga mi lepiej rozumieć moje własne chrześcijaństwo – powiedział przewodniczący Komitetu KEP ds. Dialogu z Judaizmem abp Grzegorz Ryś.

Kościół katolicki w Polsce 17 stycznia obchodzi 26. Dzień Judaizmu, w tym roku pod hasłem „Przejście Pana: Dziś wychodzicie”(Wj 13,14).

Mówił naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

Historia ekumenizmu w Kościele katolickim

Zdaniem abp. Grzegorza Rysia od ogłoszenia deklaracji Soboru Watykańskiego II „Nostra aetate” przeżywamy przewrót kopernikański w nauczaniu Kościoła w kwestii relacji z wyznawcami judaizmu.

– Dokument ten przekreślił tak zwaną teologię zastępstwa, według której Bóg odrzucił Izrael i zastąpił go nowym Ludem Bożym, jakim jest Kościół. „Nostra aetate” podkreśla, że Izrael dalej jest narodem wybranym, bo Bóg nie odwołuje wybrania. To pierwszy moment tego przewrotu – wyjaśnił.

Podkreślił, że druga kluczowa zmiana dotyczy obarczania żydów za śmierć Chrystusa. – „Nostra aetate” stwierdza, że żydzi nie odpowiadają za śmierć Chrystusa – ani wszyscy żydzi, którzy żyli wówczas w Jerozolimie, ani tym bardziej wszyscy żydzi, którzy żyją do dnia dzisiejszego. Przez wiele wieków – a w niektórych kręgach nawet dziś – bardzo łatwo było zetknąć się z oskarżeniem, że żydzi są bogobójcami – zastrzegł.

Trzecia zmiana – jak zaznaczył metropolita łódzki – to zawarte w tym dokumencie potępienie antysemityzmu w każdej postaci.

Ekumenizm dzisiaj – problemy

Jednocześnie przyznał, że wciąż brakuje powszechnej edukacji o relacjach między Kościołem katolickim a wyznawcami judaizmu.

– Myślę, że wciąż za mały jest wykład dzisiejszego nauczania Kościoła na temat relacji z judaizmem, nawet w programie seminariów duchownych. Tu nadal trzeba wiele zrobić, żeby ten brak uzupełnić – ocenił abp Ryś.

Zaznaczył, że Dzień Judaizmu odbywa się nie tylko na poziomie centralnym. Wiele wydarzeń dzieje się w diecezjach.

– Trzeba pamiętać, że w Polsce ślady obecności żydów są w każdym większym mieście, a nawet w tych mniejszych. Mamy na przykład bardzo piękne inicjatywy restaurowania żydowskich cmentarzy, organizowane przez lokalne społeczności, z reguły przez świeckich liderów. Takich oddolnych inicjatyw nie brakuje– stwierdził.

Zdaniem hierarchy te oddolne działania są często bardziej ambitne niż oficjalne obchody Dnia Judaizmu.

Historia dialogu z żydami

Metropolita łódzki zaznaczył, że na kształt dialogu Kościoła katolickiego w Polsce z żydami wpływa nasza wielowiekowa wspólna historia. Przypomniał, że przed wojną w Polsce mieszkało 3 mln żydów, a w samej Łodzi było ich 250 tys., podczas gdy dziś łódzka wspólnota liczy ok. 100 osób.

– O tej historii trzeba umieć rozmawiać uczciwie – stwierdził.

Kiedy rozmawia się o historii – zastrzegł – zawsze istnieje niebezpieczeństwo, że zamiast o faktach zaczniemy mówić o legendzie, która jest „albo złota, albo czarna”.

– Czyli albo będziemy mówić, że w Polsce żydzi są od XII w., że do Polski uciekali z Europy Zachodniej, skąd zostali wygnani przez władców takich krajów, jak Francja czy Wielka Brytania, że zawsze byli w Polsce szanowani i będziemy podkreślać pozytywne odniesienia chrześcijan do żydów przez całe wieki – i to jest wszystko prawda, nie bez powodu to właśnie w Polsce przed wojną żyły trzy miliony żydów. Ale gdyby na tym skończyć, to wyszłoby na to, że napisaliśmy bardzo piękną, złotą legendę, która pomija rzeczy bardzo trudne – zastrzegł.

Według abp. Rysia nie wolno uprawiać historii jednowymiarowo. – Nie możemy nie mówić o pogromach żydów, nie mówić o oskarżeniach o mordy rytualne i o profanacje Hostii, jakich jest pełno w naszej historii. Historia nie jest od tego, żeby coś w niej przemilczać, tylko historia jest od tego, żeby wiedzieć, co z niej chcemy kontynuować. Ale żeby dokonać tego wyboru, to trzeba najpierw wszystko rzetelnie opisać – podkreślił.

Żydzi na ziemi siedleckiej

Metropolita zaznaczył, że okazją do rozmowy o historii polskich żydów jest między innymi właśnie Dzień Judaizmu w Kościele katolickim. Poinformował, że ważnym punktem tegorocznych obchodów jest sesja naukowa poświęcona historii judaizmu na ziemi siedleckiej.

– Zawsze w tym dniu jest moment refleksji naukowej, podczas którego mówimy o historii żydów w konkretnych miejscach. W tym roku sam dołożyłem mały kamyczek do tej dyskusji. Jest nim moja książka „Chrześcijanie wobec żydów. Od Jezusa po inkwizycję. XV wieków trudnych relacji”. Właśnie ukazała się w sprzedaży i bardzo się cieszę, że wychodzi właśnie teraz, na Dzień Judaizmu w Kościele katolickim – mówił.

Według przewodniczącego Komitetu KEP ds. Dialogu z Judaizmem ważne jest zarówno zadbanie o rzetelną debatę historyczną, jak i o kultywowanie wspólnej pamięci żydów i chrześcijan. – Historia i pamięć to dwa różne pojęcia – dodał.

Modlitwy o nawrócenie żydów

Zapytany o to, czy po przewrocie kopernikańskim wywołanym przez dokument „Nostra aetate” katolikom wolno modlić się o nawrócenie żydów, abp Ryś odpowiedział, że „lepiej modlić się o własne nawrócenie”.

– Nikt nie broni katolikowi w rozmowie z żydem dawać świadectwa o własnej wierze. Natomiast w dialogu – każdym, czy to międzywyznaniowym, czy międzyreligijnym – chodzi o to, żeby każdy z uczestników tego dialogu pogłębiał się w swojej własnej tożsamości religijnej. Dialog z innym pomaga mnie lepiej rozumieć moje własne chrześcijaństwo i mój własny katolicyzm. A nawrócenie jest potrzebne każdemu. Niech się żyd nawraca w ramach swojej własnej religii, a ja będę się nawracał w swojej. Wtedy będzie nam bliżej do siebie nawzajem – stwierdził.

Jak zastrzegł, dialogu z wyznawcami innych religii najczęściej obawiają się ci, którzy nie mają do końca uświadomionej własnej tożsamości.

– Jeśli ktoś ma tożsamość religijną ugruntowaną, nie będzie się bał dialogu. Jego tożsamość poprzez ten dialog tylko się wzmocni – ocenił.

Obchody Dnia Judaizmu w Siedlcach

Centralne obchody 26. Dnia Judaizmu odbywają się w Siedlcach. Rozpoczęły się w miejscu, gdzie niegdyś stała synagoga spalona przez Niemców w 1939 r. Następnie zaplanowano sesję naukową poświęconą historii judaizmu na ziemi siedleckiej. Po jej zakończeniu z księżmi i klerykami w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Siedleckiej spotkał się rabin z Jerozolimy Boaz Pash.

Na zakończenie w siedleckiej katedrze międzyreligijna liturgia Słowa Bożego pod przewodnictwem Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem.

Dzień Judaizmu został ustanowiony przez Konferencję Episkopatu Polski w 1997 r. i jest obchodzony corocznie 17 stycznia – w wigilię Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.

Czytaj też: M. Kłosowski: wizyta Franciszka w Iraku przełomowa dla obu religii