Żonkile i pamięć - 74. rocznica powstania w getcie warszawskim. "Żydowski opór zaskoczył Niemców"

  • 19.04.2017 16:58

  • Aktualizacja: 22:26 25.07.2022

- To, że Żydzi stawiają opór, było sprzeczne z nazistowskimi przekonaniami. To było pierwsze miejskie zbrojne powstanie w okupowanej Warszawie - powiedział w Radiu dla Ciebie dr Krzysztof Persak z Muzeum POLIN. 74 lata temu władze niemieckie zadecydowały o likwidacji warszawskiego getta. Żydowscy bojownicy stawili zbrojny opór oddziałom Wermachtu.
74 lata temu, 19 kwietnia 1943 r., żydowscy bojownicy z ŻOB i ŻZW stawili zbrojny opór oddziałom niemieckim, które przystąpiły do likwidacji getta. W walkach wzięło udział ok. 1000 słabo uzbrojonych powstańców, którzy stanęli naprzeciw ponad dwóch tysięcy żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów ukraińskich, litewskich i łotewskich. - Należy pamiętać, że była znaczna różnica w potencjale militarnym. Przeciwko powstańcom użyte zostały pojazdy opancerzone oraz artyleria - powiedział dr Krzysztof Persak. Powstanie trwało niespełna miesiąc, zdławiono jest ostatecznie 16 maja.



Żonkile na ulicach

- Powstanie wybuchło, ponieważ jego mieszkańcy już wiedzieli, że los Żydów jest przesądzony - powiedział Krzysztof Persak. Muzeum Historii Żydów POLIN po raz piąty organizuje akcję Żonkile - na ulicach Warszawy wolontariusze rozdają papierowe przypinki-żonkile, mające upamiętnić bohaterów powstania. Podczas 5. edycji akcji wolontariusze rozdadzą 100 tysięcy papierowych żonkili.

Żydowski opór

- Wielkim zaskoczeniem dla Niemców był opór żydowski. Bojowników nie było wielu, nie wszyscy byli wyposażeni w broń, a jednak, gdy władze niemieckie wkroczyły do getta, zaatakowali - mówił gość RDC. Zasoby militarne Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego były ubogie. - O Żydowskim  Związku Wojskowym niewiele wiadomo, ponieważ większość jego członków zginęła podczas powstania - dodał. Wiemy jedynie, że ŻZW był tą mniejszą z żydowskich bojówek. - Szacuje się, że w momencie wybuchu powstania Żydowska Organizacja Bojowa liczyła około 500 osób, Związek Wojskowy około 150 osób. Ogółem powstańców było mniej niż tysiąc - wyjaśnił Persak. Do getta wkroczyło dwa tysiące Niemców.

Koniec powstania, koniec getta

Warszawskie getto, największe spośród założonych przez Niemców, zostało zrównane z ziemią. Według spisu dokonanego na rozkaz władz niemieckich przez Judenrat, w październiku 1939 r. w Warszawie przebywało ok. 360 tys. Żydów. Na znak zwycięstwa nad żydowskimi bojownikami, na rozkaz dowodzącego niemieckimi oddziałami gen. SS Juergena Stroopa wysadzono w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem.

Uroczystości w stolicy

W uroczystościach przed Pomnikiem Bohaterów Getta udział wzięli m.in. premier Beata Szydło, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, przedstawiciele klubów parlamentarnych i partii politycznych, korpus dyplomatyczny, reprezentanci polskich instytucji kultury, osoby uhonorowane medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata oraz mieszkańcy stolicy. Zanim delegacje złożyły wieńce, dla zgromadzonych na placu przed Muzeum POLIN zaśpiewał chór dziecięcy miasta Łodzi, który wykonał hymn bojowników getta warszawskiego. Jak podkreślili organizatorzy uroczystości, każdego roku „zarówno w stolicy, jak innych miastach Polski przypominamy o bohaterskim zrywie powstańców getta warszawskiego, którzy walczyli o godną śmierć”.




Główna część środowej uroczystości zakończyła się odmówieniem Kadyszu – modlitwy za zmarłych - przez naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha. Następnie delegacje złożyły kwiaty przy kolejnych miejscach pamięci, związanych z warszawskim gettem, m.in. przed pomnikiem Żegoty, pomnikiem Szmula Zygielbojma, przy Bunkrze Anielewicza i Umschlagplatz.